[เถรี]

แต่ว่าการระลึกถึงความตายทุกลมหายใจเข้าออก ต้องประกอบไปด้วย สติ สมาธิ และปัญญา อย่างพร้อมเพรียงกัน ถ้าเป็นภาษาสายวัดป่า เขาเรียกว่า "มัคคสมังคี" ก็คือทุกอย่างต้องรวมกันพอดีอย่างพร้อมเพรียง ขาดอย่างใดอย่างหนึ่งก็ไม่สามารถที่จะระลึกได้ตลอดรอดฝั่ง

ขาดสติไม่ต้องพูดถึง ขาดสติเมื่อไร ทุกอย่างก็พังหมด ดีไม่ดีก็เผลอไปทำความชั่วหนักเข้าไปอีก ขาดสมาธินี่เป็นตัวหลักเลย เพราะสมาธิช่วยให้สติมั่นคง ช่วยให้ปัญญาแหลมคม แต่ถ้าหากว่าขาดปัญญา ก็ไม่คิดที่จะระลึกถึง เพราะว่าประมาท ไม่ได้คิดว่าเราจะตายลงไปในเวลานี้

เรื่องของมรณานุสติ พระพุทธเจ้าจึงจัดให้สำหรับบุคคลที่เป็นพุทธิจริต มีความฉลาดเป็นเจ้าเรือน เพราะว่าถ้าเป็นบุคคลทั่ว ๆ ไปก็ไม่สามารถที่จะระลึกได้ บุคคลที่เป็นพุทธิจริตนั้น เหมาะกับกรรมฐานประเภทมรณานุสติ กายคตานุสติ เหล่านี้เป็นต้น เพราะว่าต้องใช้ปัญญาประกอบไปด้วย อนุสติระดับอื่น ๆ มีสมาธิแค่เบื้องต้น ก็เพียงพอใช้งานแล้ว

แต่ถ้าสำหรับพุทธิจริต กรรมฐานเหล่านี้เป็นของยาก อย่างเช่นว่า มรณานุสติ กายคตานุสติ หรือว่าพรหมวิหาร ๔ อาหาเรปฏิกูลสัญญา สิ่งทั้งหลายเหล่านี้ต้องใช้ปัญญาประกอบอย่างมาก พรหมวิหาร ๔ เราต้องเห็นว่าสิ่งที่เราทำนั้นเป็นคุณเป็นประโยชน์อย่างไร ต้องใช้ปัญญาอย่างสูง อาหาเรปฏิกูลสัญญา ต้องมองไปถึงต้นกำเนิดว่าอาหารทุกอย่างมีพื้นฐานมาจากความสกปรก แล้วเกิดความรังเกียจ กินเพื่ออยู่เท่านั้น

ดังนั้น..ในเรื่องของการระลึกถึงความตาย แม้แต่พระอานนท์ที่เป็นพระโสดาบันแล้ว ระลึกประมาณวันละ ๗ ครั้ง พระพุทธเจ้ายังตรัสว่าน้อยเกินไป แล้วพวกเราได้ถามตัวเองหรือไม่ว่า ได้นึกถึงกี่ครั้งต่อวัน ? ไม่ใช่ได้ข่าวใครตายมาก็สักแต่ว่ารับรู้ ยังไม่ถึงตัวกูก็แล้วไป ถ้าลักษณะอย่างนั้น ท่านทั้งหลายก็ดำเนินชีวิตแบบประมาทจนเกินไป ประมาณว่าเป็นบุคคลผู้เมามัว เมาในวัย เมาในความไม่มีโรค แล้วท้ายที่สุดก็เมาชีวิต ไม่เคยระลึกว่าตนเองจะต้องตาย..!