[เถรี]

วิธีแก้ไขที่ง่ายที่สุด ก็คือ เอากำลังของฌาน ไม่ว่าจะเป็นรูปฌานหรืออรูปฌานก็ตาม เกาะพระนิพพานแทน แทนที่เราจะเกาะในฌานสมาบัติ ก็เอากำลังของฌานสมาบัติไปเกาะในพระนิพพานแทน ก็แปลว่าเราเกาะสถานที่ที่ถูกต้องแล้ว จึงไม่ถือว่าเป็นการติดในรูปราคะและอรูปราคะ

ส่วนในสังโยชน์ข้อที่ ๘ นั้น ก็คือ มานะสังโยชน์ ได้แก่ ความถือตัวถือตน ส่วนใหญ่ก็ถือว่าเราดีกว่าเขา มีบางส่วนที่จิตละเอียดกว่าก็คิดว่าเราเลวกว่าเขาบ้าง ไม่ว่าจะเป็นการถือว่าเราดีกว่าเขา เราเสมอเขา หรือว่าเราเลวกว่าเขาก็ตาม ล้วนแล้วแต่ทำให้เกิดการยึดติดทั้งสิ้น

ถ้าเราต้องการที่จะละ ก็ต้องพิจารณาให้เห็นชัดว่า ไม่ว่าเขาและเราก็มีความทุกข์เสมอกัน คือ ทุกข์ของการเกิด ทุกข์ของการแก่ ทุกข์ของการเจ็บ ทุกข์ของการตาย ทุกข์ของการพลัดพรากจากของรักของชอบใจ ทุกข์จากการพบในสิ่งที่ไม่รักไม่ชอบใจ ทุกข์ของการปรารถนาไม่สมหวัง ทุกข์ของการกระทบกระทั่งสิ่งที่ไม่ชอบใจ ไม่ปรารถนา เป็นต้น

หรือว่าเราและเขาล้วนแล้วแต่มีสภาพสักแต่ว่าเป็นรูป สักแต่ว่าเป็นธาตุเช่นกัน ในเมื่อเป็นเช่นนั้นแล้ว จะมีใครดีกว่า จะมีใครเลวกว่า จะมีใครเสมอกันก็หาไม่ มีแต่บุคคลที่กำลังเป็นไปตามกรรมเท่านั้น ถ้าเราพิจารณาตามนี้ได้ เราก็จะวางมานะสังโยชน์ คือ สังโยชน์ข้อที่ ๘ นี้ได้

ข้อที่ ๙ นั้น อุทธัจจะ ก็คือ ความฟุ้งซ่าน ข้อนี้สามารถแก้ไขได้ง่ายมาก คือ ให้เราใช้กำลังสมาธิในการทรงฌานเอาไว้ ก็จะดับความฟุ้งซ่านได้ แล้วอาศัยกำลังของฌาน จะเป็นรูปฌานก็ดี อรูปฌานก็ดี ในการเกาะพระนิพพานแทน

จิตที่ทรงฌานจะตัดความฟุ้งซ่านไปโดยอัตโนมัติ แล้วเราไปเกาะพระนิพพานเอาไว้ ชื่อว่าเกาะในสิ่งที่ถูกต้อง ตัวอุทธัจจะสังโยชน์ก็ไม่สามารถที่จะร้อยรัดเราให้ติดอยู่กับวัฏฏสงสารได้