[เถรี]

ส่วนตัวโทสะนั้น ท่านว่าให้เจริญพรหมวิหาร ๔ หรือวรรณกสิณ ๔ คือกสิณสีกองใดกองหนึ่ง ในสีเขียว สีเหลือง สีแดง สีขาว ตามแต่จะหาวัตถุที่เป็นองค์กสิณได้

การที่เราเจริญเมตตาพรหมวิหาร จิตใจจะประกอบด้วยความเยือกเย็น ทำให้ศีลทรงตัวเป็นปกติ ต่อให้มีโทสะกำเริบ ก็จะอยู่ในกรอบของศีล ไม่ละเมิดศีลโดยการไปฆ่าใครหรือไปทำร้ายใคร ไม่โกรธแค้นแล้วไปลักขโมยเขา เพื่อให้เกิดความพินาศล่มจมแก่เขา ไม่โกรธแล้วไปฉกชิงเอาสิ่งที่เขารัก ของที่เขารักมา เพื่อที่จะเหยียบย่ำน้ำใจของบุคคลอื่น

ไม่โกรธแล้วไปหลอกลวงเพื่อให้เขาเกิดความชอกช้ำเสียใจ หรือว่าต้องสูญเสียทรัพย์สินจนถึงขั้นล้มละลายไป ไม่โกรธจึงพยายามดูแลตน รักษาตน และคนรอบข้างของตน ไม่ไปดื่มสุราเมรัยที่จะทำให้ครอบครัวของตนเองต้องลำบากเดือดร้อน

ในเมื่อเรามีเมตตาบารมีเป็นปกติ เราก็รักษาศีลได้เป็นปกติ เมื่อรักษาศีลได้เป็นปกติ ย่อมที่จะสามารถ ลด ละ เลิกในโทสะ อันเป็นอกุศลมูลใหญ่ได้

ลำดับสุดท้ายก็คือโมหะ ความหลงผิด เห็นว่าร่างกายนี้เป็นเราเป็นของเรา ความจริงถ้าหากว่าเราใช้ปัญญาเพิ่มเติมในกองกรรมฐานต่าง ๆ ที่ได้กล่าวมา ก็จะเห็นอยู่แล้วว่า สรรพสิ่งทั้งหลายโดยเฉพาะร่างกายนี้ มีความเกิดขึ้นในเบื้องต้น เปลี่ยนแปลงแปรปรวนไปในท่ามกลาง และสลายตัวไปในที่สุด

ร่างกายนี้ไม่ใช่แท่งทึบ ประกอบไปด้วยอวัยวะภายในภายนอกเป็นเครื่องจักรกลขนาดใหญ่ มีหนังห่อหุ้มอยู่ มีเนื้อหุ้มห่ออยู่ ประกอบไปด้วยเส้นเอ็น ไขมัน เลือด น้ำเหลือง คอยหล่อเลี้ยงไว้ เป็นต้น สิ่งทั้งหลายเหล่านี้ เมื่ออยู่ในกายของเราก็ยังไม่เป็นไร พอหลั่งไหลข้างนอกก็เกิดความรังเกียจอย่างยิ่ง ในเมื่อเรายังรังเกียจร่างกายนี้ เราก็ไม่ควรจะไปยึดถือมั่นหมายในร่างกายของตนเองและของผู้อื่นด้วย