[เถรี]

เราจะเห็นได้ว่า พุทธกิจ ๕ ประการนั้น แทบจะครอบคลุมเวลาทั้งกลางวันและกลางคืนทั้งหมด สมมติว่าพระองค์ท่านแก้ไขปัญหาของพรหมเทวดาในช่วงเที่ยงคืน ถ้าหากว่าพรหมเทวดารบกวนพระองค์ท่าน ๒ ชั่วโมง ก็แปลว่ากว่าพระองค์จะได้บรรทมหรือนอนอย่างพวกเราก็ตกตี ๒ แล้ว

“ปัจจุเสว คเตกาเล ภัพพาภัพเพ วิโลกะนัง” ใกล้รุ่งก็ลุกขึ้นตรวจอุปนิสัยสัตว์โลกอีกแล้ว ถ้าเราถือใกล้รุ่งว่าเป็นตี ๕ ก็แปลว่าองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพักผ่อนพระวรกายน้อยเหลือเกิน จากตี ๒ ถึงตี ๕ เท่านั้น องค์สมเด็จพระภควันต์บรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงบำเพ็ญพุทธกิจนี้ตลอดชีวิตของพระองค์ คือตั้งแต่วันที่ตรัสรู้แล้วเสด็จไปโปรดปัญจวัคคีย์ ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่เคยขาดพุทธกิจทั้ง ๕ ประการนี้เลย

การบิณฑบาตก็รับบิณฑบาตจนถึงวาระสุดท้ายของพระชนม์ชีพ คือรับบิณฑบาตที่บ้านนายจุนทะ การตรัสสั่งสอนประชาชน พระองค์ท่านก็สอนจนวาระสุดท้ายของพระชนม์ชีพ ก็คือสอนแก่สุภัททปริพาชกจนบรรลุอรหัตผลทัน แม้กระทั่งวาระสุดท้ายของพระชนม์ชีพยังประทานปัจฉิมโอวาทแก่ภิกษุสามเณรทั้งหลายว่า ขะยะวะยะ ธัมมา สังขารา สังขารทั้งหลายมีความเสื่อมไปเป็นธรรมดา อัปปะมาเทนะ สัมปาเทถะ ขอเธอทั้งหลายจงยังประโยชน์ตนและประโยชน์ผู้อื่นให้ถึงพร้อมด้วยเถิด

ก็แปลว่าองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเรา ได้บำเพ็ญพระองค์เป็นตัวอย่าง กระทำด้วยความเชื่อมั่น ศรัทธา แน่วแน่ต่อเป้าหมาย ไม่เคยท้อถอย แม้ว่าบางครั้งพระองค์ท่านจะต้องไปโปรดบุคคลเพียงคนเดียวในระยะทางที่ยาวไกล แต่ก็มิได้ย่อท้อ การแสดงธรรมของพระองค์นั้น อย่างการแสดงธรรมแก่พระเจ้าพิมพิสาร ปรากฏว่าพระเจ้าพิมพิสารพร้อมด้วยจตุรงคเสนาจำนวน ๑ แสน ๑ หมื่นคน เข้าถึงพระอริยเจ้าคือพระโสดาบัน อีก ๑ หมื่นคนปฏิญาณตนนับถือพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่งตลอดชีวิต

กับการที่เสด็จไปโปรดบางคนเป็นเฉพาะคนเท่านั้น อย่างเช่น ไปโปรดเปสการีธิดา ลูกสาวนายช่างหูก เป็นต้น องค์สมเด็จพระทศพลบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสว่า การแสดงธรรมโปรดบุคคลของพระองค์ท่าน เปรียบเหมือนกับการล่าเหยื่อของพญาราชสีห์ ไม่ว่าเหยื่อนั้นจะเป็นสัตว์เล็กหรือสัตว์ใหญ่ พญาราชสีห์จะทุ่มเทสุดกำลังเหมือนกัน ก็แปลว่าจะต้องหวังผลในการล่า องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมเมื่อไร ต้องหวังผลแล้วว่าบุคคลไหนจะได้มรรคผล หรือว่าประโยชน์จากพระธรรมเทศนานั้น ๆ