[เถรี]

ถาม : ไม่ทราบว่าฌาน ๔ ฌาน ๕ และอรูปฌาน ต่างกันอย่างไรครับ ?
ตอบ : ในส่วนของฌาน ๔ กับฌาน ๕ จริง ๆ เป็นอย่างเดียวกัน เพียงแต่ว่าบุคคลที่มีจิตละเอียดมากในลักษณะที่ต้องไปเป็นพระโพธิสัตว์สอนคนอื่นเขา จะเอาเอกัคตารมณ์คืออารมณ์ใจที่ตั้งมั่น แยกออกจากอุเบกขาได้ ก็เลยเป็น ๔ กับ ๕ แต่จริง ๆ เป็นอย่างเดียวกัน

ถาม : ฌาน ๕ ก็คือเหลืออุเบกขาอย่างเดียว ?
ตอบ : ใช่...เหลืออุเบกขาอย่างเดียว ส่วนอากาสานัญจายตนะคือเข้าไปจับความว่างของอากาศแทน

ถาม : ถ้าจะฝึกอรูปฌานล่ะครับ ?
ตอบ : จะฝึกอรูปฌานต้องได้กสิณกองใดกองหนึ่ง ที่ไม่ใช่อากาสกสิณและอาโลกกสิณ เพราะว่า ๒ ข้อนี้ใกล้เคียงกับอรูปฌาน บางทีเราจะแยกไม่ออก

ถาม : แต่ถ้าเราได้อานาปานสติแล้วสามารถทำอรูปเลยได้ไหมครับ ?
ตอบ : ไม่ได้...ต้องมีรูปกสิณเป็นเครื่องกำหนด หลังจากที่กำหนดรูปจนกระทั่งคล่องตัวแล้ว เราค่อยตัดรูปทิ้งฝึกจนเป็นอรูปฌาน