[หยาดฝน]

องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเมื่อตรัสถึงส่วนสุด ๒ ทางที่ต้องละ ทางสายกลางที่ต้องประพฤติ และอริยสัจที่พระองค์ท่านค้นพบความจริงแท้ทั้ง ๔ อย่างขึ้นมา ท่านโกณฑัญญะก็เกิดดวงตาเห็นธรรมว่า "ยังกิญจิ สะมุทะยะธัมมัง สัพพันตัง นิโรธะธัมมัง” แปลเป็นใจความว่า สิ่งทั้งหลายทั้งปวงเกิดแต่เหตุ ถ้าเหตุดับสิ่งนั้นก็ดับลงด้วย ก็คือถ้าหากว่าทุกข์ทั้งหลายทั้งปวงเกิดขึ้นก็ต้องมีเหตุ ถ้าหากว่าไม่สร้างเหตุของทุกข์ก็เข้าถึงความดับนั่นเอง

ถ้าใครที่สามารถสวดธัมมจักกัปปวัตนสูตรได้ขอให้ทราบว่า นี่เป็นผลการสรุปเนื้อหาใจความของปฐมเทศนาโดยพระอัญญาโกณฑัญญเถระ เป็นการสรุปเนื้อความที่ได้ใจความสุด ๆ โดยที่พระพุทธเจ้าไม่ได้กล่าวถึงแบบนี้แม้แต่ประโยคเดียว แต่ท่านอัญญาโกณฑัญญสามารถที่จะสรุปได้ว่า "ยังกิญจิ สะมุทะยะธัมมัง สัพพันตัง นิโรธะธัมมัง” สิ่งทั้งหลายทั้งปวงเกิดแต่เหตุ ถ้าเหตุดับสิ่งนั้นก็ดับ