[เถรี]

ดังนั้น..ให้ทุกท่านทำใจเลยว่าสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่เกิดขึ้นก็ตาม เรามีหน้าที่รับรู้ไว้เท่านั้น ร่างกายมันจะชาให้รู้ว่ามันชา ร่างกายมันจะแข็งให้รู้ว่ามันแข็ง ลมหายใจมันจะเบาให้รู้ว่ามันเบา ลมหายใจจะไม่มีให้รู้ว่าไม่มี คำภาวนายังมีอยู่ก็กำหนดรู้คำภาวนาไป คำภาวนาไม่มีก็กำหนดรู้คำภาวนาไม่มี ทำใจในลักษณะของคนดู อย่าโดดลงไปเป็นผู้เล่นเสียเอง ถ้าสามารถเอาใจตามดูอารมณ์ที่เกิดขึ้น สภาพที่เกิดขึ้น เป็นคนดูอย่างเดียวโดยไม่ข้องเกี่ยวกับมัน ความก้าวหน้าในการปฏิบัติจะเกิดขึ้น เพราะเมื่อจิตของเราไม่ไปข้องแวะกับอารมณ์ต่าง ๆ นั้น มันก็จะดิ่งลึกลงไปตามสภาพของมัน ท้ายสุดก็สามารถทรงเป็นฌาน ๔ ได้

เมื่อทรงฌานจนเต็มที่แล้ว โดยสภาพปกติก็คือ สมาธิจะถอนออกมาเอง ยกเว้นบุคคลที่ซักซ้อมการเข้าออกสมาธิจนมีความคล่องตัว ก็จะสามารถถอนอารมณ์ออกมาได้ทุกเวลาที่ต้องการ ถ้าหากว่าอารมณ์ใจมันถอนออกมาเมื่อไหร่ ไม่ว่าจะโดยความต้องการของตน หรือโดยปกติของมันที่จะต้องถอนออกมาก็ตาม ให้คิดในสิ่งที่เป็นวิปัสสนาญาณ ก็คือ ให้คิดเห็นไตรลักษณ์ก็ดี คิดตามอริยสัจก็ดี หรือคิดตามนัยวิปัสสนาญาณ ๙ ก็ดี พยายามตะล่อมความคิดทั้งหลายให้เข้ามาในจุดเหล่านี้ ไม่อย่างนั้นมันจะฟุ้งซ่านไปในรักโลภโกรธหลง และจะฟุ้งซ่านเป็นหลักเป็นฐานอย่างชัดเจนมาก ๆ เพราะว่ามีกำลังสมาธิไปช่วย เราต้องใช้กำลังสมาธิมาช่วยในการคิดวิปัสสนาญาณ ไม่ใช่เอากำลังสมาธิไปฟุ้งซ่าน

การพิจารณานั้นถ้าเราถือไตรลักษณ์เป็นหลัก ก็ขอแจ้งให้ทุกท่านทราบว่าถ้าตราบใดการปฏิบัติของเรายังไม่เห็นไตรลักษณ์ คือ ความไม่เที่ยง ความเป็นทุกข์ ความไม่มีอะไรเป็นตัวตนให้ยึดถือมั่นหมายได้ ตราบนั้นเราไม่สามารถเรียกตัวเองเป็นนักปฏิบัติที่แท้จริงได้

การปฏิบัติต้องพยายามมองให้เห็น ดูให้เห็น อย่างที่กล่าวไว้ในธรรมนิยามที่ว่า สัพเพ สังขารา อนิจจาติ สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง ไม่ว่าจะเป็นคน เป็นสัตว์ เป็นวัตถุธาตุ เป็นสิ่งของใด ๆ ก็ตาม มีความเกิดขึ้นในเบื้องต้น เปลี่ยนแปลงแปรปรวนไปในท่ามกลาง และสลายตัวไปในที่สุด เป็นปกติ เป็นสภาพธรรมดาของมัน สัพเพ สังขารา ทุกขาติ สังขารทั้งหลายเป็นทุกข์ ถ้าเราไปยึดถือมั่นหมาย ว่าต้องเป็นอย่างนั้น ต้องเป็นอย่างนี้ เมื่อไม่เป็นไปตามที่เราต้องการ เพราะว่าสภาพมันบังคับบัญชาอย่างใจไม่ได้ เราก็จะเกิดความทุกข์ขึ้น สัพเพ ธัมมา อนัตตาติ ท้ายสุดทุกสิ่งทุกอย่างก็ไม่เหลืออะไรเป็นตัวตนเราเขาได้ มันต้องเสื่อมสลายตายพังไปหมดสิ้น