[เถรี]

การสงบระงับด้วยใจนั้น ความจริงเป็นกำลังของสมาธิ แต่การที่เราระมัดระวังศีลทุกสิกขาบทของเราให้บริสุทธิ์บริบูรณ์ ก็คือการที่เราสร้างสมาธิให้เกิดนั่นเอง เมื่อกาย วาจา ใจของเราเริ่มสงบระงับ ความสุข ความเยือกเย็น ก็จะปรากฏขึ้นแก่เรา เมื่อความสุขความเยือกเย็นปรากฏขึ้นแก่เรา สติสัมปชัญญะมีความสมบูรณ์บริบูรณ์ ก็จะเกิดความว่องไวและแหลมคม ไม่ว่าเราจะขยับตัว จะคิด จะพูด จะทำอย่างไร จิตจะบอกแก่ตนเองทันทีว่าสิ่งที่เราทำนี้ศีลจะขาดหรือไม่

โดยเฉพาะในส่วนของวาจา ซึ่งจำนวนมากต่อมากด้วยกันของผู้ปฏิบัติ มักจะเผลอไผล รักษาได้ไม่ตลอดรอดฝั่ง หลายคนใช้คำว่าเผลอพูดโกหกไป ซึ่งในลักษณะอย่างนั้นแสดงว่าสติสมาธิของเรานั้น ยังไม่ทรงตัวพอ จึงไม่สามารถที่จะควบคุมกาย วาจา ใจของเราให้เรียบร้อย เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้

เมื่อเป็นดังนั้น หลายต่อหลายท่านที่ปฏิบัติในศีลมา ไม่ว่าจะเป็นการรักษาศีล ๕ ก็ดี ศีล ๘ ก็ดี กรรมบถ ๑๐ ก็ดี เมื่อทำไปแล้วเห็นว่าไม่ใช่เรื่องยาก แล้วเกิดความประมาทขึ้น ในเมื่อเกิดความประมาทขึ้น ทำตัวเป็นกันเองกับศีล โอกาสที่เราจะพลาดพลั้ง ล่วงศีลไปก็จะมีมาก

จึงเป็นเรื่องที่พวกเราทั้งหลาย ควรจะทบทวนพิจารณาอยู่ทุกวัน เกี่ยวกับการปฏิบัติในศีลของเราว่า เบื้องต้นของไตรสิกขาในพระพุทธศาสนา คือสิ่งที่พุทธมามกะจำเป็นจะต้องศึกษา ๓ อย่าง ได้แก่ ศีลสิกขา การศึกษาในศีล จิตสิกขา การศึกษาในสภาพจิต ซึ่งประกอบด้วยองค์สมาธิภาวนา และปัญญาสิกขา ศึกษาในการใช้ปัญญาพิจารณาให้รู้แจ้งเห็นจริง ในธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

เมื่อเบื้องต้นคือศีลสิกขา เรายังไม่สามารถจะทำให้บริบูรณ์ได้ โอกาสที่จิตสิกขา และปัญญาสิกขาจะเกิดขึ้นครบถ้วนสมบูรณ์ ก็ย่อมเป็นไปไม่ได้เช่นกัน เพราะดังที่ได้กล่าวมาแล้วว่า การกำหนดจิตจดจ่อแน่วแน่ระมัดระวัง ไม่ให้ศีลบกพร่องนั่นแหละคือสมาธิ เมื่อศีลของเรายังบกพร่องอยู่ ก็แปลว่าสมาธิไม่ทรงตัว เมื่อสมาธิไม่ทรงตัว ปัญญาก็ไม่สามารถที่เกิดขึ้นและทำงานได้อย่างเต็มที่ ศีลจึงเป็นเบื้องต้นของความดีทั้งปวง เพราะว่าพื้นฐานใหญ่ของความดีทั้งหมดก็คือ ดีด้วยกาย ดีด้วยวาจา ดีด้วยใจนั้น มาจากศีลนั่นเอง