[วาโยรัตนะ]

นักสิทธิ์วิทยาธร เป็นผู้วิเศษจำพวกหนึ่งที่พำนักอยู่ในป่าหิมพานต์ นักสิทธิ์ แปลว่า ผู้สำเร็จ วิทยาธร แปลว่า ผู้ทรงไว้ซึ่งวิทยา ทั้งสองพวกนี้แต่งตัวคล้ายเทวดาแต่สวมชฏาเป็นดอกลำโพง หรือโพกผ้าแบบฤๅษี ตามภาพจิตรกรรมที่พบเห็นทั่ว ๆ ไปมักถือพระขรรค์เป็นอาวุธ บรรดาวิทยาธรทั้งหลาย อาศัยอยู่ที่เชิงเขาสุทัสน์ อันเป็นหนึ่งในเจ็ดของเขาสัตบริภัณฑ์ที่ล้อมรอบเขาพระสุเมรุ



คติความเชื่อของไทยแต่โบราณตามข้อเขียนของพระยาอนุมานราชธน กล่าวว่าวิทยาธรแบ่งออกเป็นหลายพวกตามเชื้อชาติ เรียกว่าวิทยาธร ๑๒ ภาษา มีทั้งวิทยาธรแขก วิทยาธรฝรั่ง วิทยาธรจีน ฯลฯ จากภาพจิตรกรรมฝาผนังในสมัยอยุธยาที่วัดใหญ่สุวรรณาราม จังหวัดเพชรบุรี วิทยาธรบางตนมีหน้าเป็นยักษ์ นักสิทธิ์นั้นไม่ใช่ฤๅษีเป็นผู้สำเร็จพวกหนึ่ง ดังนั้น มนุษย์ไม่ว่าชาติใดภาษาใด หรือแม้แต่ยักษ์ก็อาจเป็นผู้สำเร็จได้




ในวรรณคดีไทยเมื่อกล่าวถึงนักสิทธิ์มักมีคำว่าวิทยาธรต่อท้ายเสมอ เพราะผู้จะเป็นวิทยาธรได้ต้องผ่านขั้นตอนการเป็นนักสิทธิ์มาก่อน ตามจิตรกรรมฝาผนังนิยมเขียนภาพนักสิทธิ์วิทยาธรไว้แถวบนสุด ต่อจากภาพเทพชุมนุมบนผนังด้านซ้ายและด้านขวา เช่น จิตรกรรมฝาผนังที่พระอุโบสถวัดสุวรรณาราม กรุงเทพมหานคร เป็นต้น



นักสิทธิ์หรือผู้สำเร็จเป็นผู้มีความรู้วิชาไสยศาสตร์ในทางเล่นแร่แปรธาตุ สามารถทำปรอทซึ่งเป็นโลหะเหลวให้แข็งเป็นก้อนได้ เรียกกันว่าสำเร็จปรอท อานุภาพของก้อนปรอทนี้ทำให้ผู้สำเร็จเหาะเหินเดินอากาศได้ ทั้งยังมีร่างกายเป็นหนุ่มอยู่ตลอดเวลา เมื่อสำเร็จแล้วก็ไม่สามารถอยู่ในแดนมนุษย์ได้อีกต่อไปเพราะเหม็นสาบมนุษย์



ผู้สำเร็จต้องเหาะไปยังป่าหิมพานต์ ครั้นไปถึงแล้วจะพบบ่อน้ำวิเศษบ่อหนึ่ง น้ำในบ่อนั้นมีสีขาวเหมือนน้ำนมบริสุทธิ์ มีนางเทพธิดาชื่อจันทรเทวีเป็นผู้รักษาอยู่