[เถรี]

ตะเกียกตะกายผ่านความทุกข์ยากลำบากของความหิวความกระหาย ความร้อนความหนาว ความเจ็บไข้ได้ป่วย ค่อย ๆ เติบโตขึ้นมา โตขึ้นมาบนกองทุกข์ แล้วยังต้องมีทุกข์เพิ่มขึ้น คือ ต้องศึกษาเล่าเรียน หาวิชาความรู้ เพื่อที่จะได้ทำมาหากินเลี้ยงตัวเอง เลี้ยงครอบครัว

การเดินทางไปโรงเรียนก็มีแต่ความทุกข์ เรียนไม่ทันก็ทุกข์ งานเกี่ยวกับการเรียนมีมากก็ทุกข์ ต้องสอบแข่งขันกับคนอื่นก็ทุกข์ สมมติว่าเรามีความทุกข์น้อยกว่าคนอื่น คือ สามารถที่จะสอบได้ เรียนจบ มันก็ยังมีทุกข์อื่น ๆ อีก อย่างเช่นปรารถนาที่จะมีคู่ครอง เริ่มรักก็เริ่มทุกข์ กลัวเขาจะไม่สนใจเรา เมื่อเขาให้ความสนใจ มีปฏิกิริยาตอบสนองกลับออกมาก็ทุกข์ กลัวคนอื่นจะมาแย่งชิงไป

สมมติอีกทีว่าเราโชคดี ได้ตกล่องปล่องชิ้นแต่งงานกัน ก็กลายเป็นความทุกข์เพิ่มขึ้น จากขันธ์ ๕ ก็เป็นขันธ์ ๑๐ อยู่ตัวคนเดียวจะไม่กินสักมื้อสองมื้อก็ได้ ไม่อาบน้ำสักวันสองวันก็ได้ เจ็บไข้ได้ป่วยไปหาหมอก็ได้ ไม่ไปก็ได้ แต่พอมีอีกหนึ่งคนเข้ามา เขาหิวเราก็ต้องหิวด้วย เขาป่วยก็เหมือนกับเราป่วยด้วย ต้องคอยดูแล ต้องคอยรักษาพยาบาล ต้องคอยเอาใจอีกคนหนึ่ง เราตัวคนเดียวไม่อาบน้ำก็ได้ แต่ถ้าหากอยู่กับคนอื่นอย่างไรก็ต้องตะกายไปอาบ การบริหารร่างกายมีแต่ความทุกข์อย่างนี้ ในระหว่างนั้นมันก็ยังหนาวร้อน หิวกระหาย เจ็บไข้ได้ป่วย เป็นปกติของมัน

มีหน้าที่การงานประจำที่ต้องรับผิดชอบ คนข้างล่างกระแทกขึ้นมา คนข้างบนกระแทกลงไปเราอยู่ตรงกลางก็ต้องแบกทุกข์เอาไว้

ถ้าหากว่ามีลูกก็ยิ่งทุกข์หนักขึ้น พวกเจ้าตัวเล็กไม่ฟังใคร ถึงเวลาต้องได้ดั่งใจไม่อย่างนั้นก็อาละวาด คราวนี้ก็กลายเป็นขันธ์ ๑๕ ขันธ์ ๒๐ หนักเข้าไปอีก เราไม่มีกินไม่เป็นไร แต่ลูกต้องมี เราเจ็บไข้ได้ป่วยไม่เป็นไร แต่ลูกต้องไม่เจ็บไม่ป่วย เราเหน็ดเหนื่อยแค่ไหน ไม่เป็นไร แต่ลูกต้องได้สิ่งที่ดีที่สุดที่ลูกต้องการ ความทุกข์ทั้งหลายเหล่านี้มีอยู่กับเราตลอดเวลา