[เถรี]

เมื่อพระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองขึ้น มีพระภิกษุสงฆ์มาบวชในบวรพุทธศาสนาเป็นจำนวนมากขึ้น องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเล็งเห็นวาระพิเศษ ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๓ ซึ่งเป็นวันที่พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ พระภิกษุสงฆ์จำนวน ๑,๒๕๐ รูป เดินทางมาประชุมรวมกันโดยไม่ได้นัดหมาย ณ เวฬุวัน ซึ่งเป็นวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนา พระภิกษุสงฆ์เหล่านั้นล้วนแต่เป็นพระอรหันตขีณาสพ เป็นบุคคลที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าประทานการบวชให้ โดยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทาทั้งสิ้น

เมื่อวาระสำคัญมาประจวบกันดังนี้ องค์สมเด็จพระชินสีห์บรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า จึงเห็นว่าสมควรที่จะแสดงโอวาทปาติโมกข์ตามพุทธประเพณี คำว่า “พุทธประเพณี” ก็คือ องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแต่ละพระองค์นั้น เมื่อตรัสรู้และเสด็จสั่งสอนประชาชนไประยะหนึ่ง จนกระทั่งมีพระภิกษุสงฆ์บวชเข้ามาในบวรพุทธศาสนาเป็นจำนวนมากพอแล้ว องค์สมเด็จพระประทีปแก้วแต่ละพระองค์ ก็จะทรงประกาศโอวาทปาติโมกข์ ซึ่งจะว่าไปแล้วก็คือหลักการในพระพุทธศาสนา เพื่อให้พระภิกษุสงฆ์ทั้งหลายนั้น เมื่อถึงเวลาออกไปสั่งสอนประชาชน จะได้กล่าวคำสอนไปในแนวเดียวกันทั้งหมด

โอวาทปาติโมกข์ซึ่งองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ประกาศในวันนั้น ประกอบด้วยเนื้อหาเป็นพระบาลีว่า

ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา แปลเป็นใจความว่า ขันติ คือความอดทนนั้นเป็นตบะอย่างยิ่งของผู้ปฏิบัติธรรมทั้งหลาย
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทุกพระองค์ ล้วนแล้วแต่กล่าวถึงพระนิพพาน ว่าเป็นที่สุดแห่งธรรมของพระองค์ท่านทั้งสิ้น
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี บุคคลที่ยังฆ่าผู้อื่นอยู่ไม่ถือว่าเป็นบรรพชิต
สมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโต บุคคลที่ยังเบียดเบียนผู้อื่นอยู่ไม่ได้ชื่อว่าเป็นสมณะ

เนื้อหาที่กล่าวมานี้ก็คือหลักการในพระพุทธศาสนา ว่าการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนานั้นเป้าหมายสูงสุดก็คือพระนิพพาน บุคคลที่จะไปสู่พระนิพพานได้ ต้องประกอบด้วยความอดทนและพากเพียรเป็นอย่างยิ่ง การที่เรายังเบียดเบียน เข่นฆ่าและทำร้ายผู้อื่นอยู่ ไม่ชื่อว่าเป็นนักบวช นี่คืออุดมการณ์ของพระพุทธศาสนา เป้าหมายสูงสุดที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ประกาศต่อพระสงฆ์ทั้งหลาย