[ตัวเล็ก]

วิสุทธิ ๗ คือ ความบริสุทธิ์ ความหมดจด

๑. สีลวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งศีล) คือ การรักษาศีลของตนให้หมดจด ตามสมควรแก่ฐานะของตน

๒. จิตตวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งจิต) คือ จิตที่เข้าถึงความบริสุทธิ์จากนิวรณ์ทั้ง ๕

๓. ทิฏฐิวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งทิฏฐิ) คือ ความรู้ ความเห็นตามความเป็นจริง รู้จักแยกแยะถูกผิด

๔. กังขาวิตรณวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งญาณเป็นเครื่องข้ามพ้นความสงสัย) คือ ความรู้ที่สามารถกำหนดรู้เหตุเกิดและเหตุดับแห่งนามรูปได้ จนเป็นเหตุให้สิ้นความสงสัยในนามรูป ตรงกับคำว่า ธรรมฐิติญาณ หรือยถาภูตญาณ หรือสัมมาทัสสนะ

๕. มัคคามัคคญาณทัสสนะวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งญาณเป็นเครื่องเห็นว่าทางและมิใช่ทาง) คือ ความรู้ที่สืบทอดมาจากการเจริญวิปัสสนา ด้วยการพิจารณาให้เห็นความเกิดขึ้นและความเลื่อมไปแห่งสังขารทั้งหลาย เห็นว่าวิปัสสนูปกิเลสมิใช่ทาง ส่วนวิปัสสนานั่นแลเป็นทางที่ถูกต้อง จึงเตรียมที่จะประคองจิตไว้ในวิถีนั้น

๖. ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งญาณอันรู้เห็นทางดำเนิน) คือ ประกอบความเพียรในวิปัสสนาญาณทั้งหลาย เริ่มตั้งแต่อุทยัพพยานุปัสสนาญาณที่พ้นจากอุปกิเลส ดำเนินเข้าสู่วิถีทางนั้นเป็นต้นไป จนถึงสัจจานุโลมิกญาณ หรือ อนุโลมญาณอันเป็นที่สุดแห่งวิปัสสนา ต่อแต่นี้เกิดโคตรภูตญาณคั่นระหว่างวิสุทธิข้อนี้กับข้อสุดท้าย เป็นหัวต่อแห่งความเป็นปุถุชน กับความเป็นอริยบุคคล โดยสรุปวิสุทธิข้อนี้ก็คือ วิปัสสนาญาณ

๗. ญาณทัสสนวิสุทธิ (ความหมดจดแห่งญาณทัสสนะ) คือ ความรู้ในอริยมรรค ๔ หรือ มรรคญาณอันเกิดจากโคตรภูตญาณ เป็นต้นไป เมื่อมรรคเกิดขึ้นแล้ว ผลจิตแต่ละอย่างย่อมเกิดขึ้นในลำดับถัดไปจากมรรคญาณนั้น ๆ ความเป็นพระอริยบุคคลย่อมเกิดเพราะวิสุทธิข้อนี้ เป็นอันบรรลุที่หมายสูงสุดแห่งไตรสิกขา

วิสุทธิ ๗ ข้อนี้มีผลตั้งแต่ข้อแรกสืบกันเรื่อย ๆ จนถึงข้อสุดท้าย จึงทำให้ผู้ปฏิบัติบรรลุพระนิพพานได้