[เถรี]

ในด้านของโทสะนั้น ท่านบอกว่าให้เจริญเมตตาเป็นปกติ ก็คือมีความเห็นว่า สรรพสัตว์ทั้งหลายก็ดี ตลอดจนกระทั่งคนเราทั้งหลายก็ดี ล้วนแล้วแต่เป็นเพื่อนร่วมทุกข์ เกิด แก่ เจ็บตาย ด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้น ไม่มีใครที่อยากจะทำในสิ่งที่ไม่ดี แต่การที่เขากระทำสิ่งที่ไม่ดีต่าง ๆ ด้วยกาย ด้วยวาจา ด้วยใจ แล้วทำให้เราไม่พอใจ ไม่ชอบใจ เกิดความโกรธเขาขึ้นมานั้น เขาไม่ได้มีเจตนาที่จะกระทำอย่างนั้นเลย

ที่เขากระทำสิ่งเหล่านั้น ก็เพราะเขาเห็นว่าสิ่งเหล่านั้นดีเขาถึงได้กระทำ เพราะว่าปัญญาของเขาน้อยจึงเห็นผิดเป็นชอบ กระทำในสิ่งที่ไม่ดี โดยคิดว่าดี ถ้าหากเราเห็นว่า เป็นธรรมดาของบุคคลที่มีจิตใจต่ำ เขาทั้งหลายเหล่านั้นย่อมกระทำในสิ่งที่ไม่ดีเป็นปกติ เห็นคำว่า “ธรรมดา” ได้ เราก็จะรู้สึกว่า โอหนอ... เป็นปกติของเขาเหล่านั้นที่จะกระทำ เขาไม่รู้ว่าการกระทำนั้น สร้างความเดือดร้อนให้แก่ตนเองและคนอื่นมากแค่ไหน

เราจะไปโกรธไปเกลียดเขา หรือไม่โกรธไม่เกลียดเขา เขาเองก็สร้างทุกข์สร้างโทษให้กับตนเองมากพอแล้ว แล้วเราจะไปโกรธไปเกลียดเขา เพื่อเพิ่มทุกข์เพิ่มโทษให้กับตัวเขา ตลอดจนกระทั่งทำให้กำลังใจของเราเสียไปทำไม ? ถ้าเรารู้จักใช้ปัญญาพิจารณาตรงนี้เพิ่มเติมขึ้น โทสะของเราก็จะค่อย ๆ ลดน้อยถอยลงจากจิตใจของเรา ก็ทำให้เราทั้งหลายสามารถชำระจิตใจผ่องใสจากโทสะได้อีกส่วนหนึ่ง

ในส่วนของโมหะที่เป็นรากเหง้าของอกุศลใหญ่อยู่ในใจของเรานั้น ถ้าเราสามารถชำระในเรื่องของโลภะ โทสะ ให้เบาบางลงได้ โมหะก็จะหมดกำลังไปเองโดยปริยาย ก็แปลว่าเราได้กระทำตามที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้สั่งสอนเอาไว้ ในเรื่องของการปฏิบัติชำระจิตใจของตนให้ผ่องใสจากกิเลส

สิ่งทั้งหลายเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของโอวาทปาติโมกข์ ที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสเอาไว้ และพระองค์ท่านก็ยังได้ย้ำในตอนท้ายว่า เอตํ พุทฺธานสาสนํ ก็คือองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทุกพระองค์ ล้วนแล้วแต่สั่งสอนอย่างนี้ ก็คือสอนให้ทุกคนละจากความชั่ว กระทำแต่ความดี ชำระจิตใจของตนให้ผ่องใสจากกิเลส เพื่อที่เราจะได้เข้าถึงความสุขทั้งในปัจจุบัน ในอนาคต และความสุขสูงสุดที่จะพึงมีได้