[เถรี]

ช่วงเดือน ๙ เดือน ๑๐ ตามปฏิทินจันทรคติที่เรียกกันง่าย ๆ ว่าเดือนไทย น่าจะเป็นช่วงที่พวกผีไม่มีญาติพอที่จะหาอะไรกินได้มากหน่อย เนื่องเพราะว่ามีการทำบุญไปให้ มีการทิ้งอาหารเอาไว้ให้ ที่ทำบุญไปให้ก็อย่างบุญสารทเดือนสิบของชาวใต้ ที่เขาจะจัดสำรับคับค้อนไปถวายพระ แล้วอุทิศส่วนกุศลให้ผู้ล่วงลับไป จะมีขนมกง ขนมพอง ขนมลา อะไรพวกนั้น ซึ่งเป็นไปตามความเชื่อของเขาว่า ญาติที่เกิดเป็นเปรตปากจะเล็กเท่ารูเข็ม ให้ของใหญ่ไปก็กินไม่ได้ ก็เลยต้องทำขนมเป็นเส้นเล็ก ๆ เหมือนเส้นด้าย อย่างน้อย ๆ เปรตก็จะได้อาศัยดูดกินได้..!

ส่วนทางภาคอีสานก็มีงานบุญข้าวสากและก็งานบุญข้าวประดับดิน งานบุญข้าวประดับดินนี่ตรงไปตรงมาเลย ก็คือเอาข้าวนิดหนึ่ง กับนิดหนึ่ง ขนมนิดหนึ่ง ใส่ใบไม้หรือใบตอง เอาไปวางไว้กับพื้น แล้วก็จุดธูป ๑ ดอกเชิญให้ผีไม่มีญาติมากินกัน

ส่วนบุญข้าวสากนั้นยุ่งยากหน่อย ก็คือเพิ่มสากหรือว่าสลากของบ้านเรานั่นแหละขึ้นมา ก็คือใครที่จะทำบุญหาญาติพี่น้อง ก็จะเตรียมข้าวปลาอาหาร หรือข้าวของเครื่องใช้ แล้วก็เขียนชื่อไว้สองใบ ใบหนึ่งเอาไปให้มัคคนายกหรือพระที่จัดการ อีกใบหนึ่งติดไว้ที่กองสลากของตนเอง คราวนี้พระรูปไหนจับสลากได้ของใคร ก็เอาไปใช้ไปฉันแล้วอุทิศส่วนกุศลให้กับผู้ตายนั้น ๆ ที่เรียกบุญข้าวสากจริง ๆ ก็คือสลากนั่นเอง ก็คือทานสลากภัต เพียงแต่ว่าเป็นสลากภัตที่เจาะจงให้กับผู้ตายคนนั้น ๆ

บางอย่างเราจะรู้สึกว่าชื่อไพเราะมากเลย อย่างบุญข้าวประดับดิน เป็นอย่างไร..? เขาก็เอาใส่ใบไม้ใส่ใบตอง ไปวางไว้กับพื้นดินนั่นแหละ พอเราไม่รู้ที่มา โดยเฉพาะเด็กอีสานรุ่นใหม่ ๆ บางทีเอ่ยถึงฮีต ๑๒ คอง ๑๔ ก็ไม่รู้จักกันแล้ว ว่าสิ่งที่เขายึดถือ ๑๔ อย่างประกอบด้วยอะไรบ้าง ? ทั้ง ๑๒ เดือนนั้น แต่ละเดือนต้องทำบุญอะไรบ้าง ?

ลองฟังดูนะ (พระอาจารย์เปิดเพลงข้าวประดับดินให้ฟัง) เป็นประเพณีอีสาน ก็จะมีเสียงพิณเสียงแคน

เดือนอ้ายข้าวหอม ดอกพะยอมบานแล้วละเหนอ
คิดฮอดเด้อ เมื่อเจอผู้สาวบ้านใต้
ลมระเรื่อย เอื่อยรินธารน้ำไป
เลี้ยงนาไร่แนวป่า ฟากฟ้าอีสาน
เห่เอยเห่ช้า นางสาวบุญราศี
คนที่สวย เหมือนดังดาวที่ผ่องพรรณ
บายศรีเอก เสกเป่าสาวพรหมจรรย์
ขวัญเอยขวัญจงอยู่ คู่รักคู่ใจ
เดือนสาม งานบุญข้าวจี่
เดือนสี่ มีงานพระเวสฯ จำได้
เดือนห้า งานบุญสงกรานต์
เดือนหก อีสานมีงานบั้งไฟ ฯ