[เถรี]

ลำดับการปฏิบัติต่อ ๆ ไป ไม่ว่าจะเป็นภยตูปัฏฐานญาณ อาทีนวานุปัสสนาญาณ หรือ ปฏิสังขานุปัสสนาญาณก็ดี นิพพิทาญาณก็ดี มุญจิตุกัมยตาญาณก็ดี ไปจนถึงสังขารุเปกขาญาณและสัจจานุโลมิกญาณ ก็อยู่นัยเดียวกัน ก็คือพิจารณาไปจนกระทั่งเห็นว่าร่างกายนี้หาสาระแก่นสารไม่ได้ ร่างกายคนอื่นหาสาระแก่นสารไม่ได้

ปัญญาที่ได้รับการส่งเสริมจากสมาธิจะชัดเจนและแหลมคมเป็นพิเศษ เห็นชัดเจนไปทุกส่วน ว่าร่างกายของเราเกิดขึ้นในเบื้องต้น เปลี่ยนแปลงไปในท่ามกลาง สลายไปในที่สุด หาความเที่ยงแท้แน่นอนไม่ได้ ดำรงอยู่ก็ประกอบไปด้วยความทุกข์ ไม่มีอะไรยึดถือเป็นตัวเป็นตนได้แม้แต่น้อยนิด จิตใจก็จะปลดวางจากร่างกาย ไม่ปรารถนาการเกิดมามีร่างกายนี้อีก ก็จะมุ่งเข้าสู่หนทางหลุดพ้นคือพระนิพพาน การใช้ปัญญาพิจารณาให้พิจารณาอย่างนี้

หรือว่าท่านใดชอบพิจารณายาว ๆ จะดูในเรื่องของขันธ์ ๕ อายตนะ ๑๒ ธาตุ ๑๘ หรืออินทรีย์ ๒๒ ก็ได้ ทั้งหมดก็เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปเช่นกัน ยึดถือมั่นหมายเมื่อไรก็ประกอบไปด้วยความทุกข์ ในเมื่อเป็นเช่นนั้นก็ไม่มีใครอยากได้ใคร่ดีในร่างกายนี้อีก ก็มุ่งสู่ทางหลุดพ้นคือพระนิพพาน

ท่านชอบใจตรงจุดไหน ส่วนไหน แบบไหน ให้พยายามนำมาคิดพิจารณาไว้บ่อย ๆ เพื่อที่จะได้ใช้กำลังสมาธิไปในทางที่ถูกต้อง หนุนเสริมในการที่จะห้ำหั่น ตัดละกิเลสต่าง ๆ ลง ถ้าหากว่าเราไม่นำสิ่งทั้งหลายเหล่านี้มาให้คิด กิเลสก็จะชักจูงให้คิดไปในทางรัก โลภ โกรธ หลง และจะตีคืนได้ยาก เพราะกิเลสเอากำลังสมาธิไปคิด จึงมีความเข้มแข็งมากเป็นพิเศษ