[ตัวเล็ก]

กลับลงมาทางเดิมแล้วเลี้ยวซ้ายนิดหน่อย เดินเข้าไปจะมีผนังกั้น แต่มีโพรงทะลุเข้าออกได้ ทะลุโพรงออกไปตรงหน้า จะมีพระพุทธรูปปางไสยาสน์ ๑ องค์ ซ้ายมือมีทางลาดต่ำลงไปนิดหน่อย ซ้ายจะมีกำแพง ภายในกำแพงมีพระพุทธรูปหน้าตัก ๔ ศอกคืบ ๒ องค์ ขวามือมีเสาหลักเมืองตั้งอยู่หนึ่งชุด เดินเข้าไปจะมีรูปหล่อท่านปู่ฤๅษี ๒ องค์

ที่มาที่ไปมีอยู่ว่า มีคุณแม่ชีเกษร วรชน และแม่ชีพัชรี นิลทองคำ เป็นต้น จากวัดมหาธาตุราชบุรี มาทอดผ้าป่า กฐิน กลางคืนฝันว่า มีพระฤๅษีมาหาบอกว่า ที่ท่านอาจารย์สิงห์คิดจะสร้างอนุสาวรีย์องค์เจ้าแม่จามเทวีไว้ ณ ในถ้ำนั้น ความจริงก็สร้างได้ แต่ยังไม่สมควร สมควรสร้างพระฤๅษีก่อน เพราะพระฤๅษีได้มาอยู่ ณ ที่ถ้ำนี้มาก่อนที่พระนางเจ้าจามเทวีจะมา รุ่งเช้าเขาเล่าความฝันให้ฟังแล้วก็บอกว่า ฝันนั้นเป็นฝันที่แปลกมากเหมือนไม่ใช่ฝัน คือ เห็นชัดเจนและจำได้ติดหูติดตา คุณแม่ชีเลยอธิษฐานกันเองว่า ถ้าฝันนั้นเป็นความจริงกลับไปนี้ขอให้ถูกหวยก็แล้วกันนะ จะหล่อรูปพระฤๅษีมาให้

เมื่อกลับไปก็ถูกหวยกันนิดหน่อยพอจะสร้างได้ ก็เลยมาอีก จึงพากันไปขอแบบจากองค์หลวงปู่ครูบาชัยวงศาพัฒนา วัดพระพุทธบาทห้วยต้มกัน องค์หลวงปู่ก็นั่งแสดงท่าให้ ก็ไปบอกช่างให้หล่อตามแบบท่าที่ท่านนั่งนั้น ก็แพงกว่ารูปหล่อพระฤๅษีองค์อื่น ๆ เพราะช่างต้องปั้นแบบใหม่ ส่วนอีกองค์หนึ่งเขาสร้างถวายแถมมา องค์นี้ไม่แพงราคา ๕๐,๐๐๐ บาทเท่านั้น ก็เลยได้รูปองค์ปู่ฤๅษีทั้งสองมาประดิษฐานไว้ ณ ท้องถ้ำแห่งนี้ ตามที่ท่านทั้งหลายได้มารู้มาเห็นนี้

หลังจากนมัสการขอพรท่านปู่ฤๅษีแล้ว ก็ขอให้ท่านทั้งหลายเดินกลับมาถึงพระนอน ขวามือทางกลับ ตรงไปข้างหน้า ลาดต่ำลงไป ณ ที่ลานแห่งนี้ จะมีพระพุทธรูปปางนาคปรก หน้าตัก ๔ ศอกคืบอยู่ ๑ องค์ ภายในจะบรรจุเส้นพระเจ้า (พระเกศา) ขององค์ “ในหลวง” อยู่เส้นหนึ่ง ได้มาโดยผู้รับใช้เก็บได้จากที่บรรทมของพระองค์ แล้วได้มอบให้เพื่อน เพื่อนได้มาบวชอยู่ที่วัดท่าซุง และนำมาถวายหลวงพ่อ ถือว่าเป็นของล้ำค่าที่สุด กลัวจะหายจึงสร้างพระนาคปรกเป็นที่เก็บไว้ นอกจากนั้นพระพุทธรูปทุก ๆ องค์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ทั้งหมด ถ้ำนี้จึงถือว่าเป็นถ้ำที่ศักดิ์สิทธิ์มากอีกถ้ำหนึ่งของชาวพุทธเราทั้งหลาย