[นายกระรอก]

ถาม : เวลานั่งสมาธิไปนาน ๆ เหมือนจะหลับแต่ก็ไม่หลับ แล้วเวลาสะดุ้ง หัวใจจะเต้นแรง ?
ตอบ : อันนั้นเขาเรียกว่า พลัดจากฌาน คือกำลังใจจะเริ่มเป็นปฐมฌานแล้ว คำว่าฌาน คือความเคยชินของคำภาวนา จะมีอยู่ ๔ ระดับ ๘ ขั้น เขาเรียกว่าปฐมฌาน ความเคยชินขั้นที่ ๑ ไล่ไปจนถึงความเคยชินขั้นที่ ๘ แต่จริง ๆ แล้ว ๔,๕,๖,๗,๘ นั้นกำลังเท่ากัน เพียงแต่ว่า ๕,๖,๗,๘ เปลี่ยนวิธีคิดเท่านั้น

คราวนี้ขั้นที่ ๑ ที่เรียกว่าปฐมฌาน ถ้ากำลังใจหยาบนิดหนึ่ง สติจะตามไม่ทัน พอสติตามไม่ทันเริ่มเกาะติดได้ก็จะหลุด จะวูบเหมือนกับเราสะดุ้ง ลักษณะนั้นเขาเรียกว่าพลัดจากฌาน พอสะดุ้งเสร็จหัวใจจะเต้นแรง บางทีก็เหมือนกับตกใจ เหมือนกับตกจากที่สูง อันนั้นเป็นอาการที่พลัดจากฌาน ถึงเวลาให้เราเอาใจจดจ่ออยู่กับลมหายใจเข้าออกให้มั่นคงกว่านั้น ตามรู้ให้มั่นคงกว่านั้น ถึงเวลาก้าวข้ามไปได้ ต่อไปก็จะไม่เป็นอีก ถ้ายังก้าวข้ามไม่ได้เดี๋ยวก็พลัดอยู่เรื่อย ๆ ก็จะวูบอยู่เรื่อย ๆ

ถาม : แต่เหมือนคล้าย ๆ จะหลับ ?
ตอบ : ก็คล้าย ๆ อย่างนั้น เพราะว่าสติจะเริ่มขาดตามไม่ทัน พอสติขาดพลัดจากฌาน วูบมาเราก็เลยสะดุ้ง หรือไม่บางทีก็หวิวเหมือนกับตกจากที่สูง