[เถรี]

เราจะเห็นว่ากระยาสารทนั้นประกอบไปด้วย ข้าวตอก ข้าวเม่า ถั่ว งา น้ำอ้อย บางแห่งมีสูตรพิเศษก็ใช้น้ำผึ้ง หรือน้ำตาลโตนดแทน เป็นต้น หลัก ๆ แล้วสิ่งทั้งหลายเหล่านี้ ประกอบไปด้วยสารอาหารที่ให้พลังงานสูงมาก ที่ภาษาฝรั่งเขาเรียกกันว่าให้ "แคลอรี่สูง" เหตุที่มีพลังงานสูง ก็เพื่อที่จะเตรียมเอาไว้รับลมหนาวที่จะมาถึง

แล้วเหตุใดถึงจะต้องมาทำกันในฤดูเดือน ๑๐? ก็เพราะว่าช่วงเดือน ๑๐ นั้น ข้าวเริ่มตั้งท้อง แล้วก็จับเป็นเมล็ดแล้ว บรรดาชาวนาก็จะไปเลือกเก็บเอารวงที่เริ่มแก่ มาทำการตำทั้งเปลือก ก็จะได้ข้าวเม่า ถ้าหากว่าฝัดดี ๆ ก็น่ากินมาก โดยเฉพาะข้าวเม่านึ่ง ใส่มะพร้าวขูด ใส่น้ำตาล โรยเกลือนิดหน่อย เด็กสมัยหลังไม่ค่อยจะได้กินของพวกนี้แล้ว ในเมื่อสิ่งเหล่านี้จะเริ่มหาได้ในเดือน ๑๐ จึงมีผู้ที่มีอัจฉริยภาพในการดัดแปลง หรือว่าปรุงอาหารคาวหวานต่าง ๆ จึงทำจนเป็นกระยาสารทขึ้นมา

กระยาสารทนั้น จะว่าไปแล้วคือข้าวมธุปายาสที่ไม่ครบส่วน เหตุที่ไม่ครบส่วนนั้น เพราะว่าส่วนผสมสำคัญอย่างหนึ่งของข้าวมธุปายาสคือนมวัว และเป็นนมวัวที่ได้จากวัว ๕๐๐ ตัว ก็คือนำเอาฝูงวัว ๕๐๐ ตัวมาเลี้ยงดูอย่างดี เมื่อถึงเวลาวัวให้นมก็แบ่งฝูงวัวออกเป็นครึ่งหนึ่ง รีดนมวัวจากครึ่งแรกมาป้อนให้กับฝูงวัวครึ่งที่สอง แล้วแบ่งฝูงวัวครึ่งที่สองแบ่งเป็นอีกสองส่วน รีดนมวัวจากส่วนที่หนึ่งมาป้อนให้กับส่วนที่สอง แบ่งอย่างนี้ไปเรื่อย ๆ จนกระทั่งถึงวัว ๗ ตัวสุดท้าย ซึ่งคาดว่าตอนนั้นนมวัวก็แทบจะกลายเป็นนมข้นไปแล้ว ก็รีดเอามาเป็นส่วนผสมในการทำข้าวมธุปายาส

ดังนั้น..ข้าวมธุปายาสต้องบอกว่าเป็นข้าวของคนรวย เพราะว่าอย่างน้อยต้องมีฝูงวัว ๕๐๐ ตัวขึ้นไป ไม่เช่นนั้นแล้วก็ไม่สามารถที่จะทำได้ โบราณของเราจึงทำข้าวมธุปายาสย่อส่วน ก็คือกระยาสารทนั่นเอง กลายเป็นขนมประจำฤดูกาล ก็คือฤดูสารท

คำว่า สารท จะว่าไปแล้วก็คือช่วงเข้าฤดูหนาว ญาติโยมจะสังเกตว่าช่วงนี้ ตื่นเช้าขึ้นมา บางทีรู้สึกเย็นเยือกอยู่ในตัว ก็แปลว่าเริ่มเข้าสู่ปลายฝนต้นหนาวแล้ว

ต้องระมัดระวังเรื่องเจ็บไข้ได้ป่วยให้ดี เพราะว่าช่วงการเปลี่ยนแปลงอากาศนั้น ทำให้เราเจ็บป่วยได้ง่าย โดยเฉพาะบุคคลที่อายุเริ่มเข้าเขตวัยชรา ธาตุต่าง ๆ ในร่างกายเริ่มบกพร่อง ก็จะเจ็บไข้ได้ป่วย กระทบร้อน กระทบหนาวเมื่อไร ร่างกายต้านทานไม่ไหว ต้องถึงมือหมออยู่เรื่อย เป็นต้น