[เถรี]

ถาม : อย่างการพิจารณาธาตุสี่ ถ้าเราไม่เคยฟังธรรมจากพระพุทธเจ้ามาก่อน ไม่ได้มโนมยิทธิมาก่อน เราจะรู้ได้อย่างไรว่าเรามีจิต เราคือจิต ?
ตอบ : อย่างเวลาโดนตีแล้วเราก็เจ็บ โดยธรรมชาติต้องคิดว่าเป็นเราอยู่แล้ว..ใช่ไหม ? ในเมื่อปัญญาเราไม่ถึง เราก็จะยึดว่าร่างกายนี้เป็นเราตั้งแต่แรกแล้ว เพิ่งจะเกิดมา แค่กินไม่ได้อย่างใจ ก็ขัดใจแหกปากร้องไห้จ้าแล้ว ทั้ง ๆ ที่ยังไม่รู้เรื่องอื่นอะไรเลย

ถาม : ทำไมเราไม่คิดว่า จิตเกิดจากการที่มีพวกสารเคมีมารวมตัวกัน พอเราตายไป สารเคมีที่เป็นจิตก็ตายไปด้วย ?
ตอบ : เพราะว่าปัญญาที่รู้แจ้งหรือวิปัสสนาที่จะเห็นอย่างชัดแจ้งไม่มี ยังโดนอวิชชาหรือความมืดมิดบดบังอยู่ เราจึงจำเป็นต้องอาศัยแสงแห่งพระธรรมที่พระพุทธเจ้าสาดส่องมาให้ ขับไล่อวิชชาให้ถอยไป จะได้เห็นความเป็นจริง คิดอย่างที่คุณว่ามาก็ได้ แต่ไม่ตรงกับความเป็นจริง จึงไม่ใช่สิ่งที่ถูกต้อง

ความจริงแล้ว เรายึดตั้งแต่ก่อนที่จะมาเกิดอีก เพราะถ้าไม่ยึดเราก็ไม่ต้องมาเกิด ลองไปไล่ปฏิจจสมุปบาทดู อวิชชาปัจจะยา สังขารา เพราะว่าอวิชชา คือ ความไม่รู้หรือรู้ไม่หมด จึงทำให้เกิดการปรุงแต่ง สังขาระปัจจะยา วิญญาณัง เมื่อเกิดการปรุงแต่ง ก็เกิดประสาทรับความรู้สึกขึ้นมา

วิญญาณะปัจจะยา นามะรูปัง ในเมื่อมีประสาทรับความรู้สึก เราจะลอยอยู่เฉย ๆ ก็ไม่ได้ จึงต้องมีนามรูปเป็นเครื่องอาศัย นามะรูปะปัจจะยา สะฬายะตะนัง ในเมื่อมีนามรูปก็ต้องประกอบด้วยอายตนะ ก็คือ เครื่องสำหรับรับรู้รับสัมผัส ภายใน ๖ ภายนอก ๖ ภายใน ก็คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ภายนอก ก็คือ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส ธรรมารมณ์

สะฬายะตะนะปัจจะยา ผัสโส ในเมื่อมีอายตนะก็ต้องมีสัมผัส ตาเห็นรูป หูได้ยินเสียง จมูกได้กลิ่น ลิ้นได้รส กายได้สัมผัส ใจครุ่นคิด ผัสสะปัจจะยา เวทะนา ในเมื่อรับสัมผัสเข้ามา ก็จะเกิดความชอบใจ ไม่ชอบใจ หรือ เฉย ๆ ความสุขความทุกข์ก็เกิดขึ้น หรือความไม่สุขไม่ทุกข์ก็เกิดขึ้น