[เถรี]

ถามว่ารู้ได้อย่างไร ? เพราะว่าสภาพที่หลับเป็นสภาพของร่างกาย สภาพจิตนั้นตื่นอยู่เสมอ เมื่อมีอะไรมากระทบ ก็ค่อย ๆ รับรู้ด้วยความระมัดระวัง ถ้าหากว่ามีความจำเป็นต้องปฏิสัมพันธ์ด้วย หรือต้องแก้ไขเหตุการณ์ต่าง ๆ ก็จะค่อย ๆ คลายสมาธิออกมาด้วยความระมัดระวัง ให้อยู่ในระดับที่ตนเองสามารถเคลื่อนไหวได้ แล้วก็ไปกระทำการนั้น ๆ ไปแก้ไขเหตุการณ์นั้น ๆ เมื่อจบแล้วก็กลับเข้าสู้สมาธิของตนเองตามเดิม ท่านทั้งหลายเหล่านี้ แม้ว่าหลับอยู่ก็รู้ว่าตัวเองหลับ หลายครั้งได้ยินเสียงตนเองกรนด้วย

เมื่อจะตื่นก็ต้องกำหนดใจว่าพร้อมที่จะตื่นแล้ว ความรู้สึกก็จะขยายออกจากส่วนรวมไปยังปลายมือปลายเท้า เมื่อความรู้สึกตัวทั่วพร้อมเกิดขึ้น ก็จะบอกว่าให้ลืมตา ให้ลุก ให้นั่ง ให้ยืน ให้เดิน เป็นต้น สิ่งทั้งหลายเหล่านี้ความจริงเกิดขึ้นเร็วมาก แต่เมื่อเวลาอธิบายจะรู้สึกว่าใช้ระยะเวลาที่นาน

ความจริงแล้วถ้าเป็นบุคคลอื่นจะเห็นว่า บุคคลที่ทรงฌานแล้วหลับอยู่นั้น ลืมตาพลิกตัวขึ้นลุกนั่งแล้วเดินไปเลย แต่ด้วยสภาพจิตที่ละเอียดจะเห็นว่าทุกขั้นตอนช้ามาก จุดสังเกตที่เห็นได้อย่างชัดเจนก็คือ บุคคลทั้งหลายเหล่านี้จะไม่มีอาการงัวเงียง่วงเหงาหาวนอน คือพร้อมที่จะปฏิบัติหน้าที่อื่น ๆได้ทันทีที่ตื่นขึ้นมา