[วาโยรัตนะ]

ระเบียบพิธีที่ถือปฏิบัติ

นอกเหนือจากการจัดกระบวนพยุหยาตราทางชลมารคในแบบต่าง ๆ ที่กล่าวมาแล้วนี้ ยังมีระเบียบหรือพระราชพิธี ที่ถือปฏิบัติกันมาจนถึงปัจจุบัน เช่น

- เรือที่ติดอาวุธได้ มีเฉพาะแต่เรือรูปสัตว์เท่านั้น
- เรือลำใดที่ไม่มีผ้าคลุมหลังคา และไม่มีผ้าหน้าจั่ว คือ เรือกลองนอก กลองใน เรือแซง เรือตำรวจ เรือพวก นี้จะใช้หลังคากระแชงเปี๊ยะ
- เรือลำใดทอดบัลลังก์กัญญาแล้ว จะทอดบุษบก และพระราชยานกงมิได้
- พลฝีพายในเรือพระที่นั่งทรง เรือพระที่นั่งรอง และเรือทรงผ้าไตร ๓ ลำนี้ หากกรมพระราชวังสั่งให้ข้าราชการแต่งกายเต็มยศ หรือครึ่งยศรับเสด็จฯ ต้องแต่งกายเต็มยศอย่างพลฝีพาย (ใช้พายเงินพายทอง) หากแต่งกายปกติ จะแต่งกายดำ สวมหมวกกลีบลำดวน ใช้พายทาน้ำมัน
- ท่าพายเรือแบ่งไว้เป็น ๓ ท่า คือ

๑. พายธรรมดา
๒. พายกระเดียด
๓. พายท่านกบิน สำหรับเรือพระที่นั่งต้องพายท่านกบินเสมอ จะเปลี่ยนท่าพายต้องขอพระบรมราชานุญาต

- การเห่ในกระบวนพยุหยาตราใหญ่ ต้นบทเห่ เห่ในเรือพระที่นั่ง กระบวนพยุหยาตราน้อยและกระบวนราบ ใหญ่ ราบเล็ก ต้นบทเห่ เห่ในเรือทรงผ้าไตร
- การเห่ก็ดี ขานยาวก็ดี ฝีพายจะรับข้ามที่ประทับไม่ได้ เช่น เห่และขานยาวตอนหัวเรือ ฝีพายตอนหัวเรือรับ ฝีพายตอนท้ายเรือรับไม่ได้ ถือกันว่าเสียงข้ามพระเจ้าอยู่หัว
- การเสด็จฯ กลับ ถ้าพระอาทิตย์อัสดงค์แล้ว ต้องโห่ ๓ ลาเสียก่อน จึงออกเรือพระที่นั่งได้
- การใช้โคมไฟ ห้ามใช้ในเรือพระที่นั่ง เรือรูปสัตว์ใช้โคมเพชร เรืออื่น ๆ ใช้โคมบัว