[เถรี]

การครองคนนั้น พระเดชพระคุณหลวงพ่อเจ้าคณะจังหวัดกาญจนบุรีสรุปว่า ต้องครองด้วยหลักสังคหวัตถุ ๔ ก็คือมีทาน รู้จักแบ่งปันให้ ไม่ว่าจะเป็นพระภิกษุ สามเณร แม่ชี ฆราวาส เด็กวัด ตลอดจนกระทั่งญาติโยมข้างวัดทั้งหลาย ถ้าหากว่าเรารู้จักแบ่งปัน เราก็จะได้จิตใจทั้งผู้ใต้บังคับบัญชา และญาติโยมที่คอยให้การสนับสนุนวัด

ปิยวาจา การพูดดีพูดไพเราะ ตามภาษาบาลีนั้น หลวงพ่อเจ้าคณะจังหวัดกาญจนบุรีท่านสรุปว่า เราพูดจาตามปกติก็ได้ แต่ว่าไม่ใช่กระโชกโฮกฮากหรือไปด่าว่าผู้อื่นเขา การที่เราจะด่าว่าผู้อื่นได้นั้น ต้องมีบารมีพอ ไม่เช่นนั้นแล้วอาจจะโดนสวนได้โดยไม่รู้ตัว..! ดังนั้น..พูดจาตามปกติก็ได้ แต่ให้มีปกติเป็นผู้ทักทายผู้อื่นก่อน คนอื่นก็จะรู้สึกดีกับเราแล้ว

อัตถจริยา คือทำในสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่เขาทั้งหลายเหล่านั้น และสมานัตตตา รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา เราไม่ชอบใจสิ่งหนึ่งประการใดก็อย่าได้ทำกับคนอื่น

ส่วนการครองงานนั้น พระเดชพระคุณพระเทพปริยัติโสภณ, ดร. สรุปว่า ต้องครองด้วยหลักอิทธิบาท ๔ ก็คือมีฉันทะ ยินดีและพอใจที่จะทำหน้าที่นั้น ๆ ในเมื่อท่านได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสแล้ว จะชอบหรือว่าไม่ชอบ จะต้องการหรือว่าไม่ต้องการก็ตาม ก็เป็นหน้าที่ซึ่งท่านทั้งหลายต้องตั้งหน้าตั้งตาปฏิบัติตาม ไม่เช่นนั้นแล้ว ก็จะกลายเป็นเจ้าพนักงานละเว้นการปฏิบัติหน้าที่ ซึ่งจะมีโทษมากกว่าบุคคลทั่วไปเป็นเท่าตัว..!

ข้อต่อไปของการครองงานในหลักอิทธิบาท ๔ นั้น ก็คือในส่วนที่ท่านทั้งหลายต้องใช้วิริยะ ความพากเพียรที่จะทำงานทำการนั้นให้สำเร็จลงไปได้ การทำงานไม่ใช่ว่าทุกคนจะมีความมั่นใจว่างานนั้นต้องสำเร็จ หากแต่ว่าเราต้องเป็นคนสู้งาน ต่อให้รู้ว่างานนั้นไม่สำเร็จ ก็ต้องสู้ดูก่อนว่าเราทำได้สักเท่าไร แต่ถ้าหากว่าทุ่มเททั้งกำลังกาย กำลังใจ กำลังสติปัญญาจริง ๆ เชื่อว่าความสำเร็จย่อมปรากฏขึ้นมากกว่าอย่างแน่นอน

ข้อต่อไปก็คือจิตตะ มีกำลังใจจดจ่อปักมั่นอยู่กับงานของตน ภาระหน้าที่ในความเป็นเจ้าอาวาสมีเท่าไร อำนาจหน้าที่ของเรามีเท่าไร ต้องปฏิบัติตามให้ครบถ้วนสมบูรณ์ ไม่ว่าจะเป็นการบริหารกิจการคณะสงฆ์ ๖ ด้าน หรือว่าการบริหารหน่วยอบรมประชาชนประจำตำบลทั้ง ๘ ด้าน ต้องกระทำให้ครบถ้วน สิ่งหนึ่งประการใดที่เรายังทำไม่ได้ ก็ศึกษาเรียนรู้จากเพื่อนฝูงที่เป็นเจ้าอาวาสซึ่งประสบความสำเร็จแล้ว นำมาพัฒนา นำมาปรับปรุงการทำงานของตน

และข้อสุดท้ายคือหลักวิมังสา ต้องทบทวนอยู่เสมอว่าเราทำอะไร ? เพื่ออะไร ? บัดนี้เราทำไปถึงไหนแล้ว ? ยังเหลือภาระหน้าที่การงานเหล่านั้นอีกเท่าไร ? ที่เราต้องพากเพียรพยายามทำให้สำเร็จ จึงจะสมกับความไว้วางใจที่บรรดาผู้บังคับบัญชาท่านเชื่อถือ และแต่งตั้งให้เรากินตำแหน่งเจ้าอาวาสมา