[เถรี]

ในส่วนของทุกขลักษณะนั้น ท่านบอกว่า อิริยาบถปิดบังซึ่งความทุกข์ อย่างเช่น เรานั่งอยู่แล้วเมื่อย เราก็ขยับเปลี่ยนท่า บางทีการขยับนั้น แทบจะเป็นไปโดยอัตโนมัติ แต่ถ้าพิจารณาจริง ๆ แล้ว เป็นเจตนาของเราที่จะเปลี่ยนอิริยาบถเอง

แต่เนื่องจากสติ สมาธิของเรายังไม่มั่นคง จึงเห็นว่าพอเราเมื่อยก็เปลี่ยนท่าโดยอัตโนมัติเลยทีเดียว แต่ว่าต้องมีการสั่งงานจากจิตเสียก่อน เราจึงเปลี่ยนท่านั้นได้

ในเมื่อเราเปลี่ยนแปลงอิริยาบถต่าง ๆ ไม่ว่าจะยืน จะนอน จะนั่ง เพื่อปกปิดความทุกข์ที่เกิดขึ้น พอขยับก็หายเมื่อย หายปวด เราก็ลืมว่า เหล่านี้ที่แท้จริงเป็นความทุกข์ ดังนั้น..ในการปฏิบัติเมื่อสมาธิทรงตัวคลายออกมาแล้ว ให้มาดูความทุกข์ในส่วนนี้ด้วย ว่าแท้จริงแล้ว ความทุกข์นั้นโดนปิดบังโดยอิริยาบถ คือ การเคลื่อนไหวของเรา การเคลื่อนไหวทุกอย่าง ขอให้รู้ว่าเราเคลื่อนไหวอยู่ในกองทุกข์ ยืน เดิน นั่ง นอน อยู่ในกองทุกข์

ในส่วนของอนัตตลักษณะนั้น คือ ความไม่สามารถจะทรงตัวอยู่ได้ โบราณาจารย์ท่านว่า ฆนสัญญา(ความเป็นแท่งเป็นก้อน) ปิดบังซึ่งอนัตตลักษณะ

ในเมื่อเป็นแท่งเป็นก้อน เราก็รู้สึกว่าแข็งแรง จึงไปยึดมั่นว่าเป็นตัวเป็นตน อย่างเช่น กำแพงหรือฝาบ้าน ก่อขึ้นมาจากอิฐนับร้อยนับพันก้อน เราก็เห็นว่าแข็งแรง แต่ถ้าลองรื้อออกมาทีละก้อน ทีละก้อน กำแพงหรือฝาบ้านนั้นก็จะพังทลายไป ไม่คงสภาพความเป็นกำแพงหรือฝาบ้านอีก ร่างกายของเราก็เช่นกัน ประกอบขึ้นมาจากธาตุสี่ คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม

ส่วนที่แข็งเป็นแท่ง เป็นก้อน เป็นชิ้น เป็นอัน คือธาตุดิน ได้แก่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ กระดูก เส้นเอ็น ตลอดจนอวัยวะภายในใหญ่น้อย อย่างตับ ปอด ม้าม หัวใจ เป็นต้น นี่เป็นส่วนของธาตุดิน เราลองกำหนดแยกเอาไว้ส่วนหนึ่ง

ส่วนที่เป็นของเหลว ไหลอยู่ในร่างกายคือธาตุน้ำ ได้แก่ เลือด น้ำเหลือง น้ำตา น้ำลาย น้ำดี เหงื่อ ปัสสาวะ ไขมันเหลว เหล่านี้เป็นส่วนของธาตุน้ำ เราแยกไว้อีกส่วนหนึ่ง

ส่วนที่พัดไปมาในร่างกายของเรา นับเป็นธาตุลม เช่น ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ลมที่ค้างอยู่ในท้องในไส้ ลมที่พัดขึ้นเบื้องสูง พัดลงเบื้องต่ำ พัดไปทั่วร่างกาย ที่เรียกว่าความดันโลหิต เหล่านี้จัดอยู่ในธาตุลม ให้แยกเอาไว้อีกส่วนหนึ่ง

ส่วนที่ให้ความอบอุ่นในร่างกายของเรา ไม่ว่าจะช่วยกระตุ้นร่างกายให้เจริญเติบโต เผาผลาญร่างกายให้ทรุดโทรมลง ทำให้ร่างกายนี้กระวนกระวายป่วยไข้ หรือช่วยในการสันดาปเผาย่อยอาหาร จัดเป็นธาตุไฟ เราแยกเอาไว้อีกส่วนหนึ่ง