[เถรี]

แต่ว่าพวกเราทั้งหลายในปัจจุบันนี้ ส่วนใหญ่แล้วขาดการตัดสินใจตรงนี้ อาจจะเป็นไปได้ว่า อันดับแรกก็คือ กุศลที่เราสั่งสมมาตั้งแต่ต้นจนถึงบัดนี้ ยังไม่เพียงพอที่จะทำให้เราบรรลุธรรมอย่างหนึ่ง อีกประการหนึ่งก็คือ ถึงแม้ว่ากุศลและปัญญาของเราเพียงพอ แต่ว่ากำลังสมาธิไม่พอที่จะใช้ในการตัดทุกอย่างให้เด็ดขาดลงไปได้ จึงทำให้เราไม่สามารถที่จะบรรลุธรรมได้

ในปัจจุบันของเรานี้ วันพระซึ่งเป็นวันที่เราเรียกกันแบบง่าย ๆ นั้น ในสมัยก่อนเรียกกันว่าวันธรรมสวนะ คือวันแห่งการฟังธรรม เมื่อมากล่าวถึงตรงนี้ ถ้าหากว่าท่านทั้งหลายเคยผ่านไปทางด้านศาลายา จังหวัดนครปฐม จะมีสถานที่อยู่สองแห่ง แห่งแรกก็คือศาลายา แห่งต่อไปคือศาลาธรรมสพน์ คำว่าธรรมสพน์ตัวนี้ก็คือธรรมะ แล้วก็สพน์ก็คือสวนะ ซึ่งเปลี่ยน ว.แหวน เป็น พ.พาน

ความจริงคำว่า ศาลาธรรมสพน์ นั้น มาจากการ "ทำศพ" คือจัดการกับซากสังขารที่ตายลงไปจริง ๆ เนื่องเพราะว่าการรักษานั้น เขาจะรักษากันที่ "ศาลายา" ถ้ารักษาแล้วไม่รอด ก็เอาไปจัดการที่ "ศาลาทำศพ" แต่คนโบราณเกรงว่าคำว่าศาลาทำศพ จะทำให้คนฟังเกิดความรู้สึกไม่ดี เมื่อมาในระยะหลัง จึงเปลี่ยนเป็นคำว่าศาลาธรรมสพน์ ก็คือธรรมสวนะ ศาลาฟังธรรมแทน

คราวนี้ย้อนกลับมาถึงขณะในการบรรลุธรรม ตามในวิมุตตายตนสูตร ท่านบอกว่าขณะที่สองก็คือ บรรลุได้ในขณะกำลังแสดงธรรม อย่างเช่นกระผม/อาตมภาพกำลังบรรยายอยู่ในขณะนี้ เรียกว่าเมื่อสอนคนอื่นแล้ว ก็สอนตนเองไปพร้อมกันด้วย เมื่อสอนผู้อื่นไปแล้ว เห็นว่าสามารถทำตรงไหนได้ ก็ตัดสินใจเด็ดขาดลงไปเดี๋ยวนั้นเลย ว่า "เราจะทำแบบนั้นด้วย" ก็สามารถทำให้บรรลุธรรมได้ ในขณะที่กำลังแสดงธรรมแก่ผู้อื่นอยู่

ขณะที่สามก็คือ บรรลุในขณะสาธยายธรรม คำว่าสาธยายในที่นี้ก็คือสวด ท่อง เพื่อที่จะได้จดจำเอาไว้ให้คล่องปาก คล่องใจ ถึงเวลาแล้วจะได้นำขึ้นมาพินิจพิจารณาใหม่ แต่บังเอิญว่าในขณะที่สวดสาธยายไป เราเข้าใจความหมายว่าจะต้องปฏิบัติอย่างไร ก็ตัดสินใจไปตามนั้นว่า เราจะปฏิบัติตามนั้นทันที ทำให้สามารถที่จะบรรลุธรรมได้เช่นกันจึง

ขณะที่สี่ก็คือบรรลุในขณะพิจารณาธรรม ก็คือยกเอาข้อธรรมคำสอนนั้นขึ้นมาพินิจพิจารณาใหม่ ตอนที่ฟังอยู่อาจจะยังไม่ชัดเจน ตอนที่สวดสาธยายก็ยังเข้าใจไม่แจ่มแจ้ง จึงต้องนำมาขบคิด จนกระทั่งเกิดความกระจ่างขึ้นกลางใจ ถ้าเป็นภาษาญี่ปุ่น เขาเรียกว่า "ซาโตริ" ก็คือบรรลุฉับพลันในขณะนั้น เนื่องเพราะว่าเมื่อพิจารณาเห็นแจ้งแล้ว ตัดสินใจยอมรับ ปฏิบัติตามนั้น ทำให้สามารถที่จะบรรลุธรรมได้