คำสอนสมเด็จองค์ปฐม
สันตติของอารมณ์ ในขณะจิตหนึ่ง ๆ นั้นเป็นอย่างไร (๒)
จุดนี้คือ พยายามแยกสันตติ คือ เห็นสันตติของอารมณ์ในขณะจิตหนึ่ง ๆ
จักต้องใจเย็น ๆ จึงจักเห็น
แต่ถ้าใจร้อนก็จักไม่เห็น สันตติของจิตนั้นเกิดขึ้นดับไปอย่างรวดเร็ว
จนบุคคลที่ไม่เคยฝึกจิตจักกำหนดรู้อารมณ์ที่เกิดขึ้นไม่ได้เลย
เหตุการณ์เหล่านั้นเกิด ๆ ดับ ๆ อยู่ในอารมณ์ของจิตกี่ครั้งกี่หนบุคคลผู้นั้นก็ยังไม่รู้
ยังคงทำจิตให้จมปลักอยู่ในเหตุการณ์นั้น ๆ จัดว่าเป็นผู้โง่เขลาอย่างแท้จริง
พวกเจ้าทั้งหลายเข้ามาถึงธรรมในธรรม จิตในจิตแล้ว
ตถาคตจึงตรัสแสดงธรรมให้พวกเจ้าได้รู้ว่า
พึงกำหนดรู้อารมณ์ของจิตในขณะหนึ่ง ๆ
ซึ่งเป็นธรรมปัจจุบันที่พึงจำแนกกิเลสให้หลุดพ้นไปจากจิตได้
จุดนี้เป็นการปฏิบัติอันละเอียดอย่างยิ่ง พึงจักกระทำให้ได้
เพื่อความพ้นทุกข์ ในสภาวะธรรมที่ครอบงำจิตนั้น ๆ
แยกสันตติทางอารมณ์ให้ออก จิตจักเสวยทุกขเวทนา
ก็ตัดสันตตินั้นให้ขาดด้วยกรรมฐานแก้จริตนั้น ๆ
จิตจักเสวยสุขเวทนาในทางด้านโลกียวิสัย
ก็ตัดสันตตินั้นให้ขาดด้วยกรรมฐานแก้จริตเช่นกัน
จิตจักเสวยธรรมวิมุติ ก็พึงกำหนดรู้ หาเหตุเพิ่มกำลังให้กับจิต
อันเป็นการส่งเสริมความดีในมรรคปฏิปทาปฏิบัติ
จนได้ผลเข้าถึงธรรมนั้น ๆ ได้ยิ่ง ๆ ขึ้นไป
ถึงจุดนี้ พยายามตัดความสนใจในจริยาของคนอื่นให้มาก ๆ
งานฝึกฝนการรู้จิตนั้น จักต้องทำให้ได้ตลอดเวลา
จึงไม่สมควรให้จิตเสียเวลา เพราะเรื่องของคนอื่นให้มากนัก
ยกเว้นการเกี่ยวเนื่องด้วยเหตุที่จำเป็นอันหลีกเลี่ยงไม่ได้
จากหนังสือ ธรรมที่นำไปสู่ความหลุดพ้น เล่มที่ ๖
รวบรวมโดย พล.ต.ท.นพ.สมศักดิ์ สืบสงวน