[เถรี]

กองกิเลสกองต่อไป คือโทสะ ความโกรธเกลียดอาฆาตแค้นคนอื่น ซึ่งโดยปกติแล้วความโกรธนั้นมีได้ แต่อย่าเก็บไว้นาน การเก็บไว้นานคือการผูกโกรธ เมื่อผูกโกรธแล้วถ้าคิดอยากให้เขาพินาศไป ก็จะกลายเป็นอาฆาตพยาบาท ซึ่งการแก้ไขตรงจุดนี้ องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแนะนำว่า ให้ใช้เมตตาบารมี ก็คือตัวเมตตาในพรหมวิหารทั้ง ๔

แผ่เมตตาไปยังผู้อื่น สัตว์อื่น แต่ว่าการแผ่เมตตานั้น ต้องเริ่มจากการให้คนที่เรารักก่อน เมื่อให้จนชินแล้ว ก็ให้คนที่เรารักน้อยกว่า ให้คนที่เราไม่รักไม่เกลียด ให้คนที่เราเกลียดน้อย จนกระทั่งกำลังใจมั่นคงแล้ว จึงจะให้คนที่เกลียดมากได้

ไม่เช่นนั้นแล้วเราตั้งใจแผ่เมตตาถึงคนที่เราเกลียดมาก ไม่ชอบหน้าเลย กำลังใจของเราไม่สามารถที่จะฝืนตนเองได้ เพราะยังโกรธยังเกลียดอาฆาตแค้นอยู่ จิตไม่สามารถประกอบไปด้วยเมตตาบารมี จึงต้องแผ่เมตตาในลักษณะค่อย ๆ เป็น ค่อย ๆ ไป ทีละขั้น จนกระทั่งมองหน้าเขาเมื่อไรไม่มีความรู้สึกหนักใจ สามารถให้อภัยได้เสมอ นั่นแสดงว่าเราสามารถชนะตัวโทสะได้แล้ว

ส่วนอีกวิธีการหนึ่ง องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้ปฏิบัติในวรรณกสิณทั้ง ๔ ก็คือ กสิณสีแดง กสิณสีเหลือง กสิณสีเขียว กสิณสีขาว นำเอาวัสดุที่มีสีนั้น ๆ มาเป็นองค์กสิณ ลืมตามองแล้วหลับตาลง นึกถึงภาพ เมื่อภาพเลือนหายไป ก็ลืมตามอง หลับตาลง นึกถึงใหม่ ทำลักษณะนี้เป็นหมื่นเป็นแสนครั้ง จนกระทั่งภาพกสิณสีใดสีหนึ่งนั้นติดตาติดใจเรา ลืมตาก็เห็นได้ หลับตาก็เห็นได้ แล้วเราก็ต้องตั้งสติประคับประคองไว้ ไม่ให้ภาพกสิณหายไปจากใจของเรา

ตรงช่วงที่กำลังใจของเราจดจ่ออยู่กับภาพกสิณนั้น รัก โลภ โกรธ หลง ต่าง ๆ ไม่สามารถที่จะเข้ามาได้ โดยเฉพาะวรรณกสิณทั้ง ๔ มีอำนาจระงับโทสะได้โดยตรง แต่เป็นการระงับเพียงชั่วคราวเท่านั้น ไม่สามารถที่จะระงับได้ตลอดไป