[เถรี]

เมื่อเป็นเช่นนั้น การภาวนาจึงเป็นสิ่งที่สมควรทำให้มากเข้าไว้ คำว่ามากเข้าไว้เชื่อว่าสมัยนี้คงไม่มีใครเป็นอย่างท่านโสณโกฬิวิสเถระ นั่นเป็นรายเดียวในประวัติศาสตร์ที่ปรากฏในพระไตรปิฏกว่า พระพุทธเจ้าต้องขอให้ท่านลดความเพียรลง ท่านเพียรมากจนเกินไป เดินจงกรมจนเท้าแตก เดินต่อไม่ได้ก็คลาน คลานจนหัวเข่ากับฝ่ามือแตก ไปต่อไม่ได้ก็นอนแล้วก็เอาคางเกาะพื้นไป เป็นเราจะไหวไหม ? ท่านอึดได้ขนาดนั้น

มีอรรถาธิบายว่า เลือดเปื้อนทางจงกรมเหมือนอย่างกับใครไปเชือดโคทิ้งไว้ ไม่ตายเสียก่อนก็บุญแล้ว นั่นท่านอยากบรรลุมรรคผลมาก เพียรพยายามมากเกินไป ปัจจุบันนี้มั่นใจร้อยเปอร์เซ็นต์ว่า ไม่มีใครเพียรพยายามมากเกินไป มีแต่ขาด

การสร้างบารมีของเราเพื่อบรรลุมรรคผลนั้น ทาน ศีล เนกขัมมะ ปัญญา วิริยะ ขันติ สัจจะ อธิษฐาน เมตตา อุเบกขาทั้งหลายเหล่านี้ จะต้องมีครบครันทุกตัว แต่ในปัจจุบันของเราที่บกพร่องอยู่ ส่วนใหญ่แล้วก็คือขันติ ความอดทน วิริยะ ความพากเพียร และปัญญาในการผ่อนหนักผ่อนเบา เราจะขาดตรงจุดนี้ ทำให้เราหาช่องทางเอาชนะกิเลสได้ยาก

อาตมาเองในสมัยที่ต่อสู้กับเขา บางวันกิเลสกินหนักมากชนิดที่อย่างไรเสียเราก็สู้ไม่ได้ แต่ก็ไม่ยอมแพ้ ในเมื่อฟุ้งจนทำอะไรไม่ได้ แต่ไม่ยอมแพ้จะทำอย่างไร ก็ไปนั่งอยู่ตรงหน้าพระประธานองค์ในโบสถ์ นั่งมองพระ อย่างน้อย ๆ เราคิดชั่วได้ อาจจะปากด่าด้วย แต่กายทำชั่วไม่ได้ เพราะตานั่งมองพระอยู่ ก็แปลว่าชั่วด้วยใจ ชั่วด้วยวาจาได้ แต่ชั่วด้วยกายไม่ได้ เพราะกายโดนบังคับให้นั่งนิ่งอยู่

ถึงแพ้...ก็ให้แพ้แบบชนะใจคนดู คืออย่างไรเสียก็ไม่ยอมแพ้ทั้งหมด เก็บได้นิดหนึ่งก็เอา หน่อยหนึ่งก็เอา ได้ลมหายใจครึ่งคู่ก็เอา ไม่ครบคู่ก็ขอให้ได้ภาวนา บางที "พุท" ไม่ทันจะ "โธ" ก็ฟุ้งแล้ว ก็ให้ฟุ้งไป อย่างน้อยเราได้พุทมาครึ่งคำ ถ้าทุกคนตั้งใจต่อสู้ในลักษณะอย่างนี้ เชื่อว่าจะต้องประสบความสำเร็จในที่สุด