[ป้านุช]

คำสอนสมเด็จองค์ปฐม

คนฉลาดไม่ฝืนอารมณ์แต่คอยแก้ไขอารมณ์

การที่จักไม่ติดใจในธรรมของโลกทั้ง ๓ นี้
(ทรงหมายถึงสัพเพสังขารา อนิจจา และสัพเพ ธัมมา อนัตตาติ)
เจ้าก็จักต้องทำความเบื่อหน่ายในธรรมอันไม่เที่ยงเหล่านี้เสีย
หมั่นชำระจิตเมื่อธรรมทั้งปวงเหล่านี้ผ่านเข้ามาสู่อายตนะสัมผัส

โดยการกำหนดรู้ ปล่อยวางอย่างรู้เท่าทันในความเป็นจริงแห่งธรรมนั้น ๆ

เห็นทุกข์อันเกิดจากการสนใจในธรรมนั้น ๆ
พิจารณาจนถึงที่สุดแห่งธรรมที่เข้ามากระทบอายตนะสัมผัสในแต่ละครั้ง


คนฉลาดย่อมจักไม่ฝืนอารมณ์ เขาจักแก้ไขอารมณ์ที่เข้ามากระทบแต่ละครั้ง
ตามจริต ๖ ที่ตถาคตและพระพุทธเจ้าทุก ๆ พระองค์ทรงกำหนดแนวทางเอาไว้ให้แก้ไข


คนขลาดย่อมวิ่งหนีอารมณ์ คนเขลาตกเป็นทาสของอารมณ์ แต่คนฉลาดปักหลักสู้กับอารมณ์ตลอด ๒๔ ชั่วโมง
รู้ศึกษาอารมณ์ตลอดเวลา สู้รบกับอารมณ์ตลอดเวลา สัประยุทธ์ชิงชัยอยู่ภายในเสร็จสรรพ ด้วยกองกำลังของตนเอง
คือโจทย์จิตตนเองเอาไว้
ให้คอยระวังข้าศึก คือกิเลสที่เข้ามารบกวนอารมณ์อยู่ตลอดเวลา
ไม่โทษธรรมที่เข้ามากระทบทางอายตนะสัมผัส
คนเหล่านี้โทษจิตของตนเองที่หวั่นไหวไปตามธรรมนั้น ๆ


โทษจิตแล้วหมั่นแก้ไขอารมณ์ที่ชอบปรุงแต่งให้เกิดอุปาทานอกุศลกรรมนั้น ๆ ด้วยความเพียรไม่ย่อท้อ
คนเหล่านี้เห็นทุกข์อันเกิดจากจิตเสวยอารมณ์ กิเลส ตัณหาอย่างชัดเจน

รักรู้ โลภรู้ โกรธรู้ หลงรู้ ก็คอยตามแก้ไขอารมณ์นั้น ๆ อยู่ร่ำไป

จักแพ้หรือจักชนะอารมณ์ในคราวใดก็รู้
มีจิตกำหนดรู้อยู่เสมอ
คำว่าไม่รู้ จึงจัดว่าเป็นผู้ประมาท จักไม่มีในจิตของคนเหล่านี้เขาเผลอกันน้อยเต็มที
นี่เป็นหนทางของการนำไปสู่ความเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน นำไปสู่ความไม่ประมาทในธรรมทั้งปวงอย่างแท้จริง
ขอให้พวกเจ้าหมั่นปฏิบัติตามนี้เอาไว้ให้ดี ๆ


คำว่าผู้รู้ คือ ผู้แจ้งโลก รู้วาระจิตของตนไม่ติดอยู่ในธรรมอันไม่เที่ยงของโลกนั้น ๆ

จิตตื่นแล้วจากความข้องติด หลับไหลอยู่ในธรรมของโลกทั้งปวง โลกที่จองจำจิตเราได้มากที่สุด คือ ขันธโลก
จักหลงเกิดอยู่ในมนุษยโลก เทวโลก พรหมโลกก็เป็นผู้หลับไหลมองไม่เห็นสภาวธรรมนั้น ๆ
ต่อเมื่อใช้ความเพียรโจทย์จิตตน จนเป็นผู้รู้ ผู้ตื่นในขันธโลกไปตลอดจนพรหมโลก เทวโลกแล้ว
ตัดสังโยชน์ ๑๐ ประการที่รัดรึงจิตลงได้แล้ว ก็ย่อมเป็นผู้เบิกบานอย่างแท้จริง
จิตบุคคลเหล่านี้ก็ถึงธรรมวิมุติ หลุดจากความเศร้าหมองด้วยประการทั้งปวง


อย่าฟังคำตรัสของตถาคตแต่เพียงไพเราะรื่นหู
ขอให้พวกเจ้านำไปคิดพิจารณาใคร่ครวญและปฏิบัติตามด้วย
จักเป็นผลให้พ้นทุกข์ได้

จากหนังสือ ธรรมที่นำไปสู่ความหลุดพ้น เล่มที่ ๖
รวบรวมโดย พล.ต.ท.นพ.สมศักดิ์ สืบสงวน