[ตัวเล็ก]

จริต ๖ (ความประพฤติ, อุปนิสัย, พื้นเพของจิตใจ)

๑. ราคจริต (มีราคะเป็นปกติ) คือ เป็นพฤติกรรมของผู้ที่รักสวยรักงาม ติดอยู่ในอารมณ์ที่สวยงาม ใช้อสุภะ ๑๐ และกายคตาสติแก้

๒. โทสจริต (มีโทสะเป็นปกติ) คือ ผู้ที่มีโทสะเกิดขึ้นเสมอ ๆ ใจร้อนหงุดหงิดง่าย แก้ด้วยการเจริญพรหมวิหารและกสิณ โดยเฉพาะวรรณกสิณ

๓. โมหจริต (มีโมหะเป็นปกติ) ได้แก่ ผู้ที่หลงไปในทางอวิชชา คือการไม่รู้อะไรเป็นบุญ อะไรเป็นบาป อุบายที่จะกำจัด คือ เจริญอานาปานสติ และจำต้องหมั่นศึกษาในทุกแง่ที่จะเพิ่มความรู้

๔. สัทธาจริต (มีศรัทธาเป็นปกติ) ได้แก่ ผู้ที่มีความเชื่ออย่างแน่นแฟ้น ยากที่จะถอนความยึดถือนั้นออกได้ ต้องแก้ด้วยอนุสสติ ๖

๕. วิตักกจริต (มีวิตกเป็นปกติ) ได้แก่ ผู้ที่ประพฤติหนักไปในทางนึกคิดจับจด ฟุ้งซ่าน คิดเกินความจำเป็น เกินพอดี ต้องแก้ด้วยการสะกดอารมณ์ เช่น เพ่งกสิณ หรือเจริญอานาปานสติกัมมัฏฐาน

๖. พุทธิจริต (มีความรู้เป็นปกติ) ได้แก่ ผู้ที่ประพฤติหนักไปในทางใช้ความคิด การพิจารณา ต้องแนะนำให้คิดในทางที่ถูก