ชื่อกระทู้: ช่างสิบหมู่
ดูแบบคำตอบเดียว
  #11  
เก่า 23-03-2009, 21:29
วาโยรัตนะ วาโยรัตนะ is offline
สมาชิก VIP - ผู้ได้รับการปฏิบัติเป็นพิเศษ
 
วันที่สมัคร: Jan 2009
ข้อความ: 550
ได้ให้อนุโมทนา: 13,972
ได้รับอนุโมทนา 45,905 ครั้ง ใน 953 โพสต์
วาโยรัตนะ is on a distinguished road
Default

งานปั้นรักสมุก

รักสมุก เป็นวัสดุที่ประกอบขึ้นด้วยรักน้ำเกลี้ยง สมุก น้ำมันยาง และปูนแดงเล็กน้อยผสมร่วมเข้าด้วยกันเป็น เนื้อวัสดุที่อาจปั้นให้เป็นรูปทรงต่งๆ ได้ดังประสงค์ และรักสมุกนี้ภายหลังแห้งสนิทแล้วจะแข็งและคงรูปอยู่เช่นนั้นได้ นาน ไม่แตกหักง่ายหากไม่ถูกกระทบกระทั่งอย่างแรง รักสมุกจึงเป็นวัสดุอีกชนิดหนึ่งที่ช่างปั้นสมัยก่อนนิยมทำขึ้น สำหรับใช้ปั้นงานปั้นบางชนิด
งานปั้นรักสมุก เป็นผลงานที่ได้รับการสร้างทำขึ้นด้วยวิธีและกระบวนการปั้นอย่างโบราณวิธี จัดเป็นความรู้ และกลวิธีประกอบกับฝีมือของช่างปั้นเฉพาะประเภทที่มีความสำคัญประเภทหนึ่ง วิธีการและกระบวนการปั้นดัง ต่อไปนี้

การเตรียมรักสมุก

ขั้นต้น นำสมุกซึ่งผ่านการร่อนเป็นผงละเอียด ผสมกับรักน้ำเกลี้ยงคลุกเคล้าให้เข้ากันพอสมควร ใส่ครกตำ หรือโขลกไปจนกระทั่งสมุกแตกร่วนคล้ายกับขนมขี้หนูเป็นใช้การได้
ขั้นที่สอง เอาสมุกซึ่งผสมกับรักน้ำเกลี้ยงที่ได้ตำให้เข้ากันนำขึ้นตั้งไฟโดยใช้ความร้อนปานกลาง กวนสมุก ให้ร้อนระอุทั่วกันไปจนเหนียวใกล้จะได้ที่จึงเติม "น้ำปูนใส" ลงผสมกับสมุก กวนเคี่ยวไปจนกระทั่งสมุกเหนียวได้ที่ก็ ราไฟ ยกเอาภาชนะใส่สมุกนั้นลงพักไว้
ขั้นที่สาม ควักสมุกที่กวนเคี่ยวได้ที่แล้วเล็กน้อย หยอดลงในน้ำเย็นธรรมดาสักพักหนึ่ง จึงเอาสมุกนั้นขึ้นมาปั้น เป็นรูปทรงกรวย ขนาดต่างๆ กันสัก ๓-๔ อัน ตั้งทิ้งไว้สักวันหนึ่ง หรือกับอีกคืนหนึ่ง เพื่อทดสอบดูว่าสมุกที่กวนเคี่ยว นี้จะทรงตัวอยู่ได้ดี พอเหมาะจะนำมาใช้ทำงานนั้นต่อไปได้หรือไม่
ขั้นสุดท้าย นำสมุกที่ผ่านการทดสอบแล้วมาปั้นทำให้เป็นแท่งกลมๆ โตขนาดหัวแม่มือยาวประมาณสักฝ่ามือ หนึ่ง ทำเตรียมไว้หลายๆ แท่งให้พอแก่ความต้องการใช้ปั้น สมุกแต่ละแท่งต้องทาด้วยปูนแดงผสมน้ำปูนข้นๆ ทาให้ ทั่วทั้งแท่งทุกๆ แท่ง จึงใช้ใบตองสดพันห่อให้มิดชิดเก็บไว้สำหรับจะใช้งานต่อไป

เครื่องมือสำหรับงานปั้นรักสมุก

งานปั้นรักสมุก นอกจากการใช้ฝีมือของช่างปั้นแล้ว ยังอาศัยเครื่องมือบางอย่างสำหรับทำงานปั้นในบาง ส่วนมีดังนี้
ไม้คลึงสมุก เป็นเครื่องมือสำหรับคลึง นวด รักสมุกให้อ่อนตัว ทำให้แบบเป็นแผ่นตามต้องการ
ไม้ตีกระยัง ใช้สำหรับ บด ตี รักสมุกให้นิ่มและทำเป็นรูปต่างๆ
ไม้เนียน ใช้สำหรับปั้นแต่งเติมเพิ่มหรือลดรักสมุก หรือกวดผิวเนื้อรักสมุกให้เรียบเกลี้ยง
มีดปลายแหลม ใช้ตัด เจียน ขีดเส้น ช่วยในการปั้น
อุปกรณ์สำหรับงานปั้นรักสมุกที่จะได้ใช้ร่วมในการปั้น มีดังนี้
หินรองตีสมุก ใช้สำหรับรองเพื่อบดหรือตีรักสมุกให้อ่อนตัว หรือบดรักสมุกออกเป็นแผ่น
แม่พิมพ์หิน สำหรับตีพิมพ์รักสมุกใช้ติดประดับงานปั้นตามตำแหน่งที่ต้องการตกแต่งให้มีลวดลาย ต้องมีไว้ หลายชิ้นและแกะทำแม่พิมพ์เป็นลวดลายต่างๆ เตรียมไว้ให้พอแก่ความต้องการใช้งาน
การปั้นรักสมุกมีวิธีการเป็นขั้นเป็นตอนอย่างโบราณวิธี ต่อไปนี้
การปั้นรักสมุกขั้นต้น ต้องนำรักสมุกที่ได้ผ่านการเตรียมและปั้นทำเป็นแท่งๆ ไว้แล้วมาทำให้เนื้อรักสมุกอ่อน ตัวและเนื้อนุ่มพอเหมาะที่ปั้นเป็นรูปต่างๆ ตัดเป็นท่อนสั้นๆ เคล้ากับน้ำมันยางเล็กน้อยให้ทั่ว แล้วนำออกตากแดดจน รักสมุกแต่ละท่อนอ่อนตัวพอสมควร จึงนำมาทุบรวมกันให้เป็นเนื้อเดียวและเหนียวนุ่มพอดี มาคลึงด้วยไม้ คลึงสมุกบนหน้าแผ่นหิน รีดเนื้อรักออกเป็นแผ่นแบบเตรียมไว้สำหรับตัดแบ่งนำมาปั้นขึ้นรูป หรือใช้ตรีพิมพ์กับ แม่พิมพ์ให้เป็นลวดลายต่างๆ ต่อไป
ขั้นที่สอง ใช้รักสมุกปั้นทับลงบนแกนหรือโครงสร้างที่ทำด้วยกระดาษ ไม้ทองหลาง ไม้ระกำ ซึ่งจัดการผูก หรือขึ้นรูปเป็นโครงร่างโกลนๆ ไว้ เป็นต้นว่า กระโหลก กระดาษ ศีรษะหุ่นกระบอก ตุ๊กตาโขน ฯลฯ ปั้นทำรูปทรง ภายนอกและส่วนที่เป็นรายลเอียดต่างๆ ตามรูปลักษณะของงานปั้นชิ้นนั้น
ขั้นที่สาม ตกแต่งงานปั้นด้วยการติดลวดลายต่างๆ ประดับเพิ่มเติมตามตำแหน่งที่ด้วยลวดลายที่เหมาะสม และ สวยงาม คือรักสมุกที่ได้นำมาตีหรือกดลงในแม่พิมพ์หินทำให้เป็นลวดลายต่างๆ ตามแบบในแม่พิมพ์แต่ละแบบๆ นั่นเอง เมื่อจะประดับลวดลายติดกับงานปั้นนั้นต้องใช้ "เทือก" ซึ่งมีส่วนประกอบด้วยวัสดุอย่างเดียวกับรักสมุกที่ได้ ทำขึ้นสำหรับปั้น แต่เคี่ยวให้เหนียวขึ้นไม่ถึงกับจับตัวแน่น มาทาลงตรงตำแหน่งที่ต้องการติดลวดลาย แล้วนำเอา ลายที่ตีพิมพ์มาติดลงที่นั้น เมื่อติดลายประดับตกแต่งสำเร็จแล้ว ผึ่งให้แห้ง ลวดลายก็จะติดแน่นทนอยู่ได้นานๆ

การตกแต่งงานปั้นรักสมุก

งานปั้นด้วยรักสมุกเมื่อสำเร็จเป็นรูปต่างๆ มักเป็นงานปั้นสีดำๆ ไม่สู้งามต้องตาคนทั่วไป ช่างปั้นจึงตกแต่ง งานปั้นด้วยการลงรักปิดทองคำเปลวบ้าง ด้วยการลงสีฝุ่นเขียนระบายเพื่อให้มีสีสันแก่ชิ้นงานปั้นนั้นบ้าง ทั้งนี้ขึ้นอยู่ กับความเหมาะสมของงานปั้นด้วยรักสมุกแต่ละชนิด
งานปั้นด้วยรักสมุกอย่างโบราณวิธีตามแบบแผนของช่างปั้นรักสมุกมีงานปั้นอยู่หลายชนิดด้วยกัน ที่ควร กล่าวถึงพอเป็นตัวอย่าง คือ
งานปั้นหน้าโขน เครื่องประดับส่วนต่างๆ บนศีรษะโขน
งานปั้นประดับตกแต่งเครื่องสวมศีรษะ หรือเครื่องศิราภรณ์ คือ ชฎา มงกุฎ รัดเกล้า เกี้ยวลอมพอก
งานปั้นพระพักต์พระพุทธรูป หน้าหุ่นกระบอก หน้าหุ่นใหญ่
งานปั้นตีพิมพ์ลวดลายประดับตกแต่งครุภัณฑ์ต่างๆ เช่น แท่น ฐานแบบต่างๆ ตู้ ม้าหมู่
ตอบพร้อมอ้างอิงข้อความเดิม
สมาชิก 10 คน ได้กล่าว "อนุโมทนา" กับคุณ วาโยรัตนะ ในข้อความที่เขียนด้านบน
สุธรรม (29-04-2010)