[วาโยรัตนะ]

เรือพระที่นั่ง

เรือที่สำคัญที่สุดในกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค คือ เรือพระที่นั่ง ซึ่งเป็นเรือที่พระมหากษัตริย์ประทับ หากจะเทียบประเภทกับเรือรบโบราณแล้ว เรือชนิดนี้ก็คือเรือไชยนั่นเอง เรือพระที่นั่งทุกลำจะประดับประดาและเขียนลวดลายวิจิตรยิ่ง มีข้อที่แตกต่างจากเรือลำอื่น คือ เรือพระที่นั่งจะไม่มีการกระทุ้งเส้าให้จังหวะฝีพาย โดยเปลี่ยนมาใช้ "กรับ" แทน นอกเหนือจากนี้แล้ว เรือพระที่นั่งยังมีชื่อเรียกต่าง ๆ ออกไป คือ

เรือต้น คือ เรือพระที่นั่งของพระมหากษัตริย์ ซึ่งในภายหลังหมายถึง เรือลำที่เสด็จฯ ลำลองเป็นการประพาสต้น

เรือพระที่นั่งทรง, เรือพระที่นั่งรอง คือ เรือลำที่พระมหากษัตริย์ประทับ และขณะเดียวกันก็มีเรือพระที่นั่งอีกลำ สำรองไว้ในกรณีที่เรือพระที่นั่งทรงชำรุด

เรือพลับพลา คือ เรือที่ใช้สำหรับพระมหากษัตริย์เปลี่ยนเครื่องทรง

เรือพระที่นั่งกิ่ง เป็นเรือชั้นสูงสุดของเรือพระที่นั่ง ซึ่งจะสวยงามเป็นพิเศษ มีความเป็นมาว่า กษัตริย์ไทยในสมัยอยุธยาพระองค์หนึ่ง ได้รับชัยชนะกลับจากสงคราม มีผู้หักกิ่งไม้มาปักเข้าที่หัวเรือ นับแต่นั้นมา ก็มีการเขียนลายกิ่งไม้ประดับที่หัวเรือด้วย และโปรดเกล้าฯ ให้เรียกว่า "เรือพระที่นั่งกิ่ง"

เรือพระที่นั่งเอกชัย เป็นเรือพระที่นั่งเกือบเทียบเท่าเรือพระที่นั่งกิ่ง มีการแกะสลักลวดลายสวยงามเช่นกัน ทรงโปรดเกล้าฯ ให้พระบรมวงศานุวงศ์ ประทับในเรือพระที่นั่งเอกชัย ร่วมไปในกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค ครั้นถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ก็แทบจะไม่แบ่งแยกชั้นเรือพระที่นั่งกิ่ง และเรือพระที่นั่งเอกชัยเลย

เรือพระที่นั่งศรีสักหลาด เป็นเรือที่มักดาดกัญญาด้วยสักหลาดทุกลำ ต่อมาเรียกเพียงสั้น ๆ ว่า "เรือพระที่นั่งศรี" เรือพระที่นั่งชนิดนี้ มักมีลวดลายสวยงามตลอดข้างลำเรือ ใช้สำหรับการเสด็จฯ ลำลอง ไม่ได้นำเข้ากระบวนพระราชพิธี ต่อมาภายหลังได้นำเข้ากระบวนพยุหยาตราด้วยเช่นกัน

เรือพระที่นั่งกราบ เรือพระที่นั่งลำเล็กสำหรับใช้ถ่ายลำเสด็จเข้าคูคลองเล็ก

เรือพระประเทียบ คือ เรือที่นั่งสำหรับเจ้านายฝ่ายใน

สำหรับเรือพระที่นั่งแทบทุกลำ จะต้องทอดบัลลังก์บุษบก ทอดบัลลังก์กัญญา หรือพระที่นั่งกง ในส่วนกลางลำเรืออันเป็นที่ประทับ ส่วนบัลลังก์กัญญา มีหลังคาเป็นประทุนรูปคุ้ม มีม่านทอดและที่สำหรับนั่งราบ หรือนั่งห้อยเท้าอย่างเก้าอี้ได้ ส่วนบัลลังก์บุษบก เป็นรูปบุษบกมีฐานสี่เสา หลังคาบุษบกมี ๕ ชั้น ปลายยอดมีพุ่มทรงข้าวบิณฑ์ และ พระที่นั่งกง รูปร่างคล้ายเก้าอี้แต่ยกขึ้นสูง ประดับประดาอย่างงดงาม