[เถรี]

เรื่องของลมหายใจเข้าออกนั้น เป็นพื้นฐานใหญ่ของกองกรรมฐานทั้งปวง ไม่ว่าท่านตั้งใจจะปฏิบัติในกรรมฐานกองใดก็ตาม ถ้าขาดลมหายใจเข้าออกเสียแล้ว อย่างดีที่สุดเราก็จะได้แค่ปฐมฌานหยาบเท่านั้น เพราะว่าเป็นการคิดพิจารณา จนกำลังใจของเรากลายเป็นสมถภาวนา ก็คือทรงการภาวนาได้เองโดยอัตโนมัติ

แต่ถ้าหากว่ามีการควบกับลมหายใจเข้าออก คืออานาปานสติ เราก็สามารถทำกองกรรมฐานนั้นให้เข้าถึงฌาน ๔ ซึ่งมีความมั่นคงแน่นอนในการกดกิเลส และสามารถใช้กำลังฌาน ๔ ไปตัดละกิเลสได้ง่ายกว่า หรือถ้าท่านที่มีความคล่องตัวมาก ๆ ก็ทำประกอบกองกสิณด้วย ก็เพิกภาพกสิณเสีย แล้วก็ใช้การภาวนาประกอบการพิจารณาในส่วนของอรูปฌาน สามารถยังสมาบัติ ๘ ให้เกิดขึ้นได้ง่าย

หากการภาวนาของเราไม่มีอานาปานสติ โอกาสที่การภาวนาจะไม่ประสบความสำเร็จก็มีมาก แต่ถึงแม้ว่าจะมีการภาวนาควบกับลมหายใจเข้าออกไปแล้ว บางทีสภาพจิตของเราก็ยังฟุ้งซ่านมาก ประสบความสำเร็จในการภาวนาได้ยาก ท่านก็ให้นับลมหายใจเข้าออกของเรา อย่างเช่นว่าหายใจเข้า..พุท ลมหายใจผ่านจมูก ผ่านกึ่งกลางอก ลงไปสุดที่ท้อง หายใจออก..โธ ลมหายใจออกจากท้อง ผ่านกึ่งกลางอก มาสุดที่ปลายจมูก

ถ้าเราไม่คิดอะไรเลยก็นับ ๑ ไว้ แล้วก็หายใจเข้า..พุท หายใจออก..โธ ดูฐานกระทบต่อไป ถ้าสภาพจิตไม่ฟุ้งซ่านไปเรื่องอื่นในระหว่างนั้น ก็นับ ๒ ไว้ ตอนแรกก็ตั้งเป้าเอาแค่น้อย ๆ ก็คือลมหายใจเข้าออกสัก ๑๐ คู่เป็นประมาณ

แต่ถ้าหากมีความฟุ้งซ่านขึ้นมาในระหว่างกลาง อย่างเช่นว่า อาจจะนับไปถึง ๕ ถึง ๖ แล้ว หรือว่าถึง ๗ ถึง ๘ แล้ว เผลอไปคิดเรื่องอื่นในระหว่างภาวนา ก็ให้ท่านทั้งหลายย้อนกลับมานับตั้งต้นที่ ๑ เสียใหม่ สภาพจิตของเราถ้าภาวนาแล้วโดนทรมานแบบนี้บ่อย ๆ ย้อนกลับมาตั้งต้นใหม่บ่อย ๆ รู้ว่าถ้าครบ ๑๐ โดยไม่ฟุ้งซ่านถึงจะเลิก ถ้าไม่ครบเราจะไม่เลิก สภาพจิตท้ายสุดก็จะยอมโอนอ่อนผ่อนตาม กลับมาอยู่กับลมหายใจเข้าออกของเราในที่สุด