[ลัก...ยิ้ม]

๕. “สุขภาพไม่ดี ก็ให้หมั่นพิจารณาดูโทษของขันธ์ ๕ ที่สร้างทุกข์ให้กับจิตตลอดเวลา เมื่อเห็นสภาวะที่น่าเบื่อเยี่ยงนี้ จิตจักต้องหาทางพ้นไปอยู่ตลอดเวลา การพิจารณาร่างกายอยู่เสมอ ๆ เป็นอุบายไม่ให้จิตส่งออกนอกกาย เป็นวิปัสสนาญาณที่ถูกต้องของพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นอริยสัจ เป็นหนทางอันจักให้พ้นไปเสียได้จากร่างกาย พ้นเสียจากความเกิด มิใช่ให้ไปดูอื่นไกล ดูอาการของจิตที่เกาะติดยึดมั่นถือมั่นอยู่ในกายนี้ ว่าเป็นเราเป็นของเรานี่แหละเป็นสำคัญ สิ่งอื่นใดที่อยู่ภายนอกมิใช่หนทางพ้นทุกข์ ให้พิจารณาให้ลึกซึ้ง ที่เราเกิดโทสะ ราคะ โมหะ หรือโลภะ ก็เนื่องจากการที่จิตเกาะกายเป็นต้นเหตุ นี่แหละ พิจารณาอนุโลม-ปฏิโลมให้ลึกซึ้ง แล้วจักเห็นทุกอย่างตามความเป็นจริง เรื่องนี้สำคัญมาก ไม่มีใครช่วยเหลือเราได้นอกเสียจากว่า เราต้องพยายามช่วยเหลือตนเอง”

๖. “ให้พิจารณาไตรลักษณ์ควบคู่กรรมฐานทั้ง ๔๐ กองแล้ว ให้เห็นจิตที่ถูกอำนาจไตรลักษณ์ครอบงำ จิตตกอยู่ในกามตัณหา ภวตัณหา วิภาวตัณหา เพราะไตรลักษณ์ครอบงำโดยละเอียดแล้ว เจ้าจักเห็นทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค อยู่ที่จิตเจ้า ที่เข้าใจนั้น สอบสวนค้นคว้าเข้าไปให้ลึกซึ้ง และอย่าลืมเห็นไตรลักษณ์

แล้วให้หวนคิดไปถึงพระสูตรที่แสดงถึงพระ ๕๐๐ รูป ซึ่งเคยพิจารณาอนิจจลักษณะมาหลายชาติ แต่มิอาจบรรลุธรรมอันที่จักหลุดพ้นจากอำนาจไตรลักษณ์ได้ มาถึงพุทธันดรนี้ พระทั้ง ๕๐๐ รูปได้รับฟังคำสอนของสมเด็จองค์ปัจจุบัน แล้วไฉนจึงหลุดพ้นจากบ่วงไตรลักษณ์ได้ ให้พิจารณาจุดนี้โดยอเนกปริยายด้วย อนึ่ง อย่าตั้งเป้าหมายไว้เพียงแต่อนาคามีผล ให้มุ่งหวังพระอรหัตผลปฏิบัติควบคู่กันไปเลย”

๗. “อย่าทิ้งอานาปานุสติกรรมฐาน ยิ่งกำหนดรู้ลมมากเท่าไหร่ จิตจักยิ่งทรงสติได้มากขึ้นเท่านั้น ให้เอาลมหายใจมาเตือนใจไว้เสมอว่า ชีวิตนี้มันไม่เที่ยง อาจจักตายลงในปัจจุบันนี้ได้ตลอดเวลา เป็นผู้ไม่ประมาทในชีวิต มีมรณาฯ ควบอุปสมานุสติตลอดเวลา และอย่าลืมว่า จักเพียรละกิเลสจุดไหน กิเลสจุดนั้นจักเข้ามาทดสอบจิตอย่างหนัก อย่างกำลังศึกษาอานาปาฯ เป็นต้น ความอึดอัดขัดข้องก็จักเข้ามาเล่นงาน เช่น ถีนมิทธะ เล่นงานอย่างหนัก จนไม่สามารถยกจิตขึ้นนิพพานได้ เพราะฉะนั้นการต่อสู้ ก็จักต้องใช้ความอดทนให้มาก ๆ และการพิจารณารูป-นามก็เช่นกัน รูป-นามก็จักแสดงอาการเป็นโทษให้เห็นอย่างชัดเจน พยายามอย่าปล่อยอารมณ์ให้เบื่อหน่ายมากเกินไป เพราะจักทำให้จิตหดหู่เศร้าหมอง จิตไม่ผ่องใส เพราะฉะนั้นจงพิจารณาลงตัวธรรมดาของรูป-นามเสียให้ได้”