[ป้านุช]

คำสอนสมเด็จองค์ปฐม

พระใบลานเปล่า
กับสันตติภายนอกและสันตติภายใน(๓)

สันตติภายนอกนั้นแก้ไขไม่ได้ เป็นธรรมปกติของโลก
แต่สันตติภายในนั้น แก้ไขได้ด้วยการกำหนดรู้ตามหลักพระธรรมคำสั่งสอนของตถาคต
หรือพระพุทธเจ้าทุก ๆ พระองค์ที่สืบพระพุทธศาสนาต่อ ๆ กันมา
โดยการกำหนดรู้ลมหายใจเข้าออก ให้จิตมีสติสัมปชัญญะระลึกได้อยู่ถึงมรณะสัญญาอยู่เสมอ

รู้ถึงทุกข์อันเกิดมาจากสันตติภายนอก รู้ทุกข์อันจิตเสวยอารมณ์ อันเป็นสันตติภายใน
เห็นอารมณ์ในขณะจิตนั้น ๆ ด้วยฐานอันมีสติสัมปชัญญะที่เกิดจากอานาปานั้น
และรู้ด้วยมีสติสัมปชัญญะที่เกิดจากการพิจารณาสันตติภายนอกนั้น ปัญญาเกิดจากจุดนี้

ที่ว่าปัญญาเกิดจากจุดนี้ กล่าวคือ รู้แยกร่างกายที่เกิดดับอยู่ตลอดเวลาว่าไม่ใช่มีในตน ตนไม่มีในร่างกาย
ความทุกข์จากสันตติภายนอกไม่มีผู้ใดบังคับได้
สันตตินั้นเที่ยงอยู่เยี่ยงนั้นเป็นปกติ เมื่อรู้ว่าร่างกายไม่ใช่ตน ตนไม่มีในร่างกาย
ก็สามารถแยกจิตออกมาโดยปัญญานั้น

จิตนี่แหละที่เป็นตน มีในตน จึงสามารถแยกเวทนาที่เกิดกับจิต
หรือสันตติภายในได้โดยแยบยล เป็นทางลัดตัดตรง
ชำระอารมณ์ของจิตให้ผ่องใส นำให้หลุดจากอาสวะกิเลสเป็นสมุจเฉทปหาน
เข้าถึงมรรคผลนิพพานได้ในที่สุด

จากหนังสือ ธรรมที่นำไปสู่ความหลุดพ้น เล่มที่ ๖
รวบรวมโดย พล.ต.ท.นพ.สมศักดิ์ สืบสงวน