[ตัวเล็ก]

อนุสัย หรือ สังโยชน์ ๗ (กิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน เป็นกิเลสอย่างละเอียด)

๑. กามราคะ (ความกำหนัดในราคะ) ได้แก่ สิ่งที่มาปรุงแต่งจิต ให้กำหนัดรักใคร่พอใจในวัตถุกาม

๒. ปฏิฆะ (ความขัดใจ) ได้แก่ ความหงุดหงิด ไม่พอใจ ขัดเคืองใจ ด้วยอำนาจโทสะ

๓. ทิฏฐิ (ความเห็น) ได้แก่ ความเห็นผิด เช่น เห็นว่าทำดีไม่ได้ดี มารดา บิดาไม่มีคุณ เป็นต้น

๔. วิจิกิจฉา (ความลังเล) ได้แก่ การที่จะลงมือทำกิจการอะไรก็ไม่กล้าทำ เพราะกลัวจะไม่ดีบ้าง กลัวจะผิดบ้าง เลยไม่กล้าตัดสินใจอะไรแน่นอน

๕. มานะ (ความถือตัว) ได้แก่ ความคิดที่เย่อหยิ่งถือตัว เห็นว่าตัวเองเหนือกว่าผู้อื่นทั้งหมด

๖. ภวราคะ (ความอยากได้, อยากเป็น) ได้แก่ ความต้องการในวัตถุสิ่งของต่าง ๆ ต้องการความมีอำนาจ ต้องการเป็นใหญ่

๗. อวิชชา (ความไม่รู้จริง) ได้แก่ ความไม่รู้แจ้งเห็นจริงในการทำลายกิเลสตัณหา

กิเลสแต่ละอย่างจะมีอำนาจไปคนละทาง แต่ละอย่างจะทำให้หลงไปทางนั้น ๆ เหมือนกับพาหะที่นำโรคมาสู่เราได้หลายทาง เช่น ยุงลายนำเชื้อไข้เลือดออกมา เป็นต้น พระอรหัตตมรรคขึ้นไปเท่านั้นที่ละอนุสัยได้ทั้งหมด