[ตัวเล็ก]

ผมพยายามถามผู้ใหญ่ในยุคนั้น ถามหลวงพ่อวัดสามพระยาว่า พระจะไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาในต่างประเทศ หลวงพ่อท่านมีความรู้สึกอย่างไร ไปถามกันตัวต่อตัว ท่านก็บอกว่าทำไปเถอะ คือคำพูดไม่ชัดแต่แน่นอนว่า ทำได้ ผมก็ไปถามเจ้าประคุณสมเด็จพระธีรญาณมุนี วัดจักรวรรดิ ว่า ท่านเห็นด้วยไหมที่ให้พระไปต่างประเทศ ไปถามตัวต่อตัว ท่านก็ว่าเห็นด้วย ไปเถอะ ไม่เป็นไร ท่านเห็นชอบ เพราะท่านชอบภาษาต่างประเทศ

ถาม ๒ รูป ผมก็มั่นใจว่าทำได้แน่ แต่ว่าเสียงส่วนใหญ่ก็ยังไม่สนับสนุน ก็ค่อย ๆ ทำมาจนกระทั่งเกิดขึ้นมาได้ แล้วก็มีเรื่องอื่น ๆ เกิดขึ้นมาสนับสนุนด้วยหลาย ๆ อย่าง จนกระทั่งเปิดสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ ได้มีการประชุมกัน ท่านเจ้าประคุณสมเด็จพระสังฆราช องค์ปัจจุบัน ทรงเป็นประธาน เห็นว่า ให้มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และ มหามกุฏราชวิทยาลัยนี่แหละที่ช่วยกันทำ โดยตั้งวิทยาลัยขึ้นเป็นบัณฑิตวิทยาลัย ตั้งเค้าไว้อย่างนั้น แต่ว่า ผลที่สุดก็ดำเนินการไปไม่ได้ เพราะเหตุปัจจัยหลาย ๆ อย่าง

นี่เล่าเพียงแต่ให้เห็นว่า การที่จะไปทำงานต่างประเทศนั้น แม้แต่ริเริ่มครั้งแรกก็แสนที่จะลำบากแล้ว