[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "สมัยก่อนเรื่องราวประวัติศาสตร์จะยืดยาวแค่ไหน เขาใช้วิธีจำด้วยมุขปาฐะ ก็คือใช้ท่องจำเอา จากรุ่นต่อรุ่น รุ่นต่อรุ่น บางอย่างก็แต่งเป็นเพลง บางอย่างก็แต่งเป็นนิทาน เล่าสืบ ๆ กันมา แม้กระทั่งพระไตรปิฎกก็จำแบบมุขปาฐะมาเรื่อย ๆ ๓๐๐ กว่าปี ถึงได้จารึกเป็นตัวอักษรที่เมืองมตเลของศรีลังกา เพราะว่าสมัยนั้นเริ่มมีการปรารภว่า ปัญญาของคนเริ่มทรามลง จะจดจำรายละเอียดทั้งหมดให้ได้เหมือนคนเก่าเริ่มยาก จึงต้องใช้วิธีจารึกลงใบลาน

ตั้งแต่นั้นมาก็กลายเป็นว่า ให้พระไตรปิฎกอยู่ในใบลานแทน คนก็ไม่เก็บไว้ในสมอง จึงตกต่ำไปเรื่อย ๆ มาถึง ปัจจุบันเราก็ให้เครื่องคอมพิวเตอร์จำแทน ก็จะแย่ลงไปอีก

ไปนึกถึงอันตรธานปริวัตรของปฐมสมโพธิกถาว่า ก่อนจะสิ้นพระศาสนา พระอินทร์ท่านต้องมาพิสูจน์ว่า พระพุทธศาสนาเสื่อมสูญหมดสิ้นแล้วหรือยัง จึงแปลงเป็นชายแก่เอารถเข็นใส่ทองคำเท่าลูกฟักมา ถ้าใครจดจำคำสอนให้พระไตรปิฎกได้ให้สาธยายมา จะมอบทองคำนี้ให้ ก็ไม่มีใครจำได้แม้แต่ปิฎกเดียว ก็ไม่มีใครท่องได้ จำได้แม้แต่พระสูตรเดียว เอาแค่พระพุทธวัจนะประโยคเดียว ก็ไม่ได้

พอถึงระดับนั้นพระอินทร์ก็จะประกาศว่า พุทธศาสนาขณะนี้หมดสิ้นไปจากโลกแล้ว สั่งการให้ท้าวมหาราชถอนกำลังกลับได้ ปล่อยให้ไฟบรรลัยกัลป์ล้างโลกไป กลายเป็นว่าเครื่องมือสมัยนี้ จะทำให้ความจำเสื่อมไปเรื่อย"

ถาม : ทักษะเป็นสัญญาหรือเป็นส่วนไหนของตัวเราคะ ?
ตอบ : ก็ต้องบอกว่าผสมผสานกัน เป็นทั้งสัญญา เป็นทั้งในส่วนของสุตมยปัญญา จินตามยปัญญา ก็คือรวม ๆ กัน เราจะสังเกตว่า ถ้าคนไม่รู้หนังสือจะจำแม่น อย่างสมัยก่อนคุณแม่ของอาตมาไม่รู้หนังสือ แต่ไปแลกข้าว ไปค้าขาย ลูกค้ามีกี่คน ใครซื้ออะไรไว้ตั้งแต่วันไหน เป็นเงินเท่าไร แกจำได้หมด แต่พอรุ่นอาตมาเรียนหนังสือ ใช้วิธีจดก็ไม่ได้จำ พอจดไม่ได้จำ ก็กลายเป็นว่าความจำก็เสื่อมไปเรื่อย ยิ่งสมัยนี้ให้เครื่องจำแทน ก็ยิ่งหนักเข้าไปใหญ่