[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "เชื่อว่าทุกคนคงรู้จักความแก่กับความตายเป็นอย่างดี แต่จะเรียกว่ารู้จักเป็นอย่างดีก็คงไม่ได้ ความแก่กับความตายมีทั้งที่ปรากฏชัด และมีทั้งที่โดนปิดบังเอาไว้

ความแก่ที่ปิดบังเอาไว้ เราไม่ได้เรียกว่าแก่ แต่เราไปเรียกว่าโต อย่างเช่น เป็นเด็กเล็ก ๆ ค่อย ๆ โตขึ้น ๆ แต่ความจริงก็คือแก่ เหมือนอย่างกับรวงข้าว รวงข้าวพอเกิดขึ้นมา เมล็ดข้าวค่อย ๆ โตขึ้น ๆ จนกระทั่งกลายเป็นเมล็ดแก่ ก็คือแก่ไปเรื่อย ส่วนเราโดนปิดบังอยู่ จากเด็กเล็กเป็นเด็กโต เป็นเด็กหนุ่มเด็กสาว เป็นหนุ่มเป็นสาวเต็มที่ เราไปคิดว่าเป็นการเจริญเติบโต แต่ความจริงเป็นการแก่ไปเรื่อย ๆ ภาษาบาลีเรียกว่า ปฏิจฉันนะชรา คือความแก่ที่โดนปกปิดเอาไว้ ส่วนอัปปฏิจฉันนะชรา คือความแก่ที่ไม่โดนปกปิด ได้แก่ การแก่แบบคนแก่ทั่ว ๆ ไปที่เราเห็นกันอยู่

เรื่องของความตายก็เหมือนกัน ปฏิจฉันนะมรณะ ความตายที่โดนปิดบังอยู่ จากเด็กเล็กเป็นเด็กโต เด็กเล็กก็ตายไปแล้ว แต่สันตติคือความสืบเนื่องด้วยอาหารต่าง ๆ ส่งผลให้กลายเป็นเด็กโต พอเป็นเด็กหนุ่มเด็กสาว เด็กโตก็ตายไปแล้ว พอเป็นหนุ่มเป็นสาว เด็กหนุ่มเด็กสาวก็ตายไปอีก หรือไม่ก็ลมหายใจเข้าออก หายใจเข้าไม่หายใจออกก็ตาย หายใจออกไม่หายใจเข้าก็ตาย เขาเรียกว่า ปฏิจฉันนะมรณะ ก็คือ ความตายที่โดนปกปิดเอาไว้ มองไม่เห็น ที่ไม่โดนปกปิดไปตายเอาตอนสุดท้าย เรียกว่า อัปปฏิจฉันนะมรณะ

บางอย่างถ้าเราปัญญาไม่ถึง ก็มองไม่เห็น เกิดความเมาขึ้นมา เกิดความเมาในวัย คือเรายังไม่แก่ เกิดความเมาในความไม่มีโรค คือเราไม่ป่วย เกิดความเมาในชีวิต มีแต่ความประมาท ไม่สร้างความดีใน ศีล สมาธิ ปัญญา ถ้าความเมาใน ๓ อย่างนี้เกิดขึ้น ก็ทำให้เราเป็นมิจฉาทิฐิ ประมาท ไม่ตั้งหน้าตั้งตาปฏิบัติธรรม บางท่านถึงได้บอกว่า การเข้าวัดให้เดินเข้าไปเองดีกว่า ถ้ารอให้คนอื่นหามเข้าไปก็มักจะเอาไปเผาแล้ว

บางคนเข้าวัดแต่เล็ก ๆ จนเพื่อนว่า "จะบ้าไปไหน ? เข้าวัดเข้าวาตั้งแต่ตอนนี้" เพื่อนไม่ค่อยว่าหรอก พ่อแม่พี่น้องตัวเองนั่นแหละที่มักว่า เคยชวนโยมบางคนว่า เมื่อไรจะเข้าวัดทำบุญ "โอ๊ย...ลูกยังเล็กอยู่เจ้าค่ะ" คราวนี้ลูกโตหมดแล้ว เมื่อไรจะเข้าวัดสักที "โอ๊ย...หลานยังเล็กอยู่เจ้าค่ะ" ไปของเขาได้เรื่อยเหมือนกัน ประเภทนี้ต้องรอเขาหามถึงจะได้เข้าวัด"