[เถรี]

ระหว่างที่ดำรงชีวิตอยู่ หรือระหว่างที่ดำรงสภาพอยู่ ไม่ว่าจะเป็นคน เป็นสัตว์ เป็นวัตถุธาตุ เป็นสิ่งของ ก็ล้วนแล้วแต่มีความทุกข์เป็นปกติ ความทุกข์ของเราที่เห็น ๆ อยู่ คือความทุกข์ของการเกิด ทุกข์ของการแก่ ทุกข์ของการเจ็บ ทุกข์ของการตาย ทุกข์ของการพลัดพรากจากของรักของชอบใจ ทุกข์ของความปรารถนาไม่สมหวัง ทุกข์ของการกระทบกระทั่งอารมณ์ที่ไม่ชอบใจ เป็นต้น

ในเรื่องของวัตถุธาตุต่าง ๆ ก็มีสภาวทุกข์ คือมีความเสื่อมสลาย ไม่สามารถที่จะตั้งอยู่ได้ จัดเป็นความทุกข์ตามสภาพของสิ่งนั้น ๆ ดังนั้นจะเห็นได้ว่า สิ่งที่มีชีวิตก็ดี สิ่งที่ไม่มีชีวิตก็ดี ล้วนแล้วแต่มีความทุกข์เป็นปกติ และในที่สุด สิ่งทั้งหลายทั้งปวงก็เสื่อมสลายตายไป พังไป ไม่มีอะไรหลงเหลืออยู่ ไม่สามารถยึดถือเป็นตัวตนเราเขาได้

ในเมื่อเรามีความไม่เที่ยงเป็นปกติ มีความทุกข์เป็นปกติ ไม่มีอะไรที่ยึดถือมั่นหมายได้อย่างนี้แล้ว ถ้าเรายังตายยังเกิดต่อไปอีก ก็จะทุกข์ไม่รู้จบ เกิดมาชาติหนึ่งก็ทุกข์แทบจะทนไม่ได้แล้ว ความหิวกระหาย ความร้อน ความหนาว การเจ็บไข้ได้ป่วย ปรากฏแก่เรา สิ่งทั้งหลายเหล่านี้เป็นความทุกข์ทั่ว ๆ ไปที่มีอยู่เป็นปกติ เราก็ย่ำแย่แล้ว ไหนจะต้องบริหารร่างกาย คอยดูแลทำความสะอาด หาอาหารให้กิน หาเสื้อผ้าให้นุ่งห่ม ร้อนก็ต้องหาของเย็นให้ หนาวก็ต้องหาเครื่องทำความอบอุ่น สิ่งทั้งหลายเหล่านี้มีอยู่เป็นปกติกับร่างกาย เกิดมากี่ชาติก็ทุกข์อย่างหาที่สุดไม่ได้อย่างนี้

แค่การกินอย่างเดียว เราก็ไม่รู้ว่าในแต่ละวัน เราต้องยกช้อนขึ้น ๆ ลง ๆ ตักอาหารใส่ปากกี่ครั้ง ถ้าเราหยิบช้อนขึ้นมา แล้วยกขึ้นยกลงสักหนึ่งร้อยครั้ง สองร้อยครั้ง เราก็จะรู้สึกว่าเมื่อย ก็แปลว่าแม้แต่เรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ อย่างนี้ ก็ยังสร้างความทุกข์ให้แก่เราได้อย่างมหาศาล