ธรรมะจากพระเจ้าแผ่นดิน

[ป้านุช]

"...ถ้าไม่ได้สั่งสอนหรือบอกว่ายังเด็กเกินไป แล้วก็น่ารัก ปล่อยมันตามเรื่องตามราวหรือตามใจของพ่อแม่หรือตามใจของผู้ใหญ่ เด็กนั้นจะเสีย ซึ่งปรากฏมาแล้วว่าเด็กเสียเพราะว่าตามใจ ต้องอบรมตั้งแต่อายุยังน้อย ยิ่งน้อยยิ่งดี

ด้วยเหตุผลที่นึกว่าเขาไม่เข้าใจแต่เขาเข้าใจ เพราะเขาเป็นมนุษย์ เราก็ค่อย ๆ อบรมฝึกฝน อาจแปลกใจว่าเดี๋ยวนี้ความคิดมีอยู่ว่าต้องอบรมเด็กตั้งแต่อายุยังน้อย เป็นเด็กยังไม่รู้เรื่องอะไร ก่อนที่เข้าไปในโรงเรียนอนุบาลด้วยซ้ำ ก็เข้าไปสามขวบสี่ขวบ

แล้วก็ตอนที่อยู่โรงเรียนอนุบาลนี้ที่สำคัญที่จะต้องให้ทำอะไรให้มีเหตุผล ไม่ใช่อย่างที่เขาทำปัจจุบันนี้ คือต้องให้มีความคิดริเริ่มอยู่เสมอ เพราะว่ามันมีความคิดริเริ่มไม่ได้ มันไม่รู้เรื่อง เพราะยังไม่ได้อบรมก็ต้องอบรมให้รู้ มีเหตุผลแล้ว แล้วอบรมเหตุผลนี้ตลอดขึ้นมา

เด็กจะมีความคิดริเริ่มเอง จะมีความคิดที่ดีเองได้ ก็แล้วแต่ปัญญาเขาด้วย แต่ว่ามีหวังที่จะดีเป็นเด็กดี เป็นคนดีต่อไป ไม่เสียหาย..."

[ป้านุช]

"...มีฝรั่งคนหนึ่งลูกชายติดเฮโรอีน แล้วก็ได้ไปฝากพระที่ต่างจังหวัด พระได้รักษาให้หายได้ โดยสั่งสอนไต่ถาม ดูฝรั่งคนนั้นมาแล้วกลั่นกรอง บอกว่าดี การรักษาไม่ได้มีที่ไหน นอกจากเมืองไทยที่อาศัยอยู่นี่ละ เพราะว่าได้รักษาในทางเทคนิคของการรักษาผู้ที่ติดยาเสพติด ด้วยการรักษาทางกายนี้เพียงสองอาทิตย์ก็หาย ไม่ยากอะไร แต่สำคัญทางใจ

ถ้าเป็นแบบฝรั่งก็ต้องอ่านไทยครีสท์ เป็นผู้ที่ได้เรียนมาเป็นเวลาแรมปี แล้วก็มีสำนักงาน มีเตียงนอน มีอะไรที่จะให้มาถามแล้วก็ค้นคว้าต่าง ๆ แล้วทีหลังก็ต้องเสียสตางค์ไม่ใช่น้อย แต่ว่าของเราใช้ มีพระสงฆ์และมีผู้ที่สนใจในพุทธศาสนา ใช้เหตุผล ให้ความเมตตา ให้หลักของพุทธศาสนานี่เองค่อย ๆ พูด ก็จะแก้ปัญหานี้ได้ จะช่วยได้ แล้วเรามีความบริสุทธิ์ใจ เราถ่ายทอดความบริสุทธิ์ใจไป และมีสิ่งที่ดีคือใช้ปัญญา ก็จะแก้ปัญหานี้ได้..."

[ป้านุช]

๑๓
นิยายเรื่องนก

"...ทุกสิ่งทุกอย่างจะต้องมีการทะเลาะกัน
แต่เมื่อเข็ดหลาบอย่างหนึ่ง
หรือมีความคิดที่ถูกต้อง
ที่จะช่วยกันดำเนินชีวิตร่วมกัน
ก็อยู่ได้โดยสันติ..."

[ป้านุช]

"...พรุ่งนี้จะถึงวันครบ ๖๕ ปีของชีวิต ซึ่งทำให้นึกถึงว่า ได้เห็นอะไร ๆ มามากทั้งดีทั้งไม่ดี ได้เห็นโลกและโดยเฉพาะเห็นความเป็นอยู่ของประเทศไทย ซึ่งมีความเปลี่ยนแปลงมาตลอด เปลี่ยนแปลงมาทุกปีหรือทุกเดือน แม้จะทุกวันก็มีความเปลี่ยนแปลง

ปีนี้มีความเปลี่ยนแปลงจากปีที่แล้วหลายอย่าง ด้วยประชากรชาวสวนจิตร ฯ นี้มีเพิ่มเติมขึ้น แต่ก่อนนี้มีอีกา มีนกพิราบ แต่เดี๋ยวนี้ถ้าจะดูไปก็จะเห็นว่ามีหงส์ทั้งขาวทั้งดำเพิ่มขึ้นมา และมีนกกาบบัวมีนกยูงเพิ่มเติมขึ้นมา

ที่พูดถึงประชานกนี้ก็เพราะว่า เมื่อดุลย์ของธรรมชาติเปลี่ยนแปลงไป ก็จะต้องมีการทะเลาะเบาะแว้งกันอยู่บ้าง อย่างเช่นเมื่อก่อนนี้อีกาเป็นใหญ่ อีกาจะตีนกพิราบ แล้วนกพิราบก็จะตีนกเอี้ยงที่มีจำนวนมากเหมือนกัน นกเอี้ยงก็จะตีนกกระจอก ส่วนนกกระจอกก็ไม่ทราบว่าเขาไปตีใคร เห็นได้ว่าเขาตีกันเป็นลำดับชั้นไป จนกระทั่งเดี๋ยวนี้รู้สึกว่านกกระจอกจะสูญพันธุ์..."

[ป้านุช]

"...แต่ว่าอีกาก็ยังมีอยู่ อีกาก็ได้ไปเยี่ยมบ้านใกล้เคียงมาหลายครั้ง ทำให้เกิดความตื่นเต้นในหมู่ผู้ที่อยู่ที่ทำงานในบ้านเหล่านั้น แต่ว่าอีกานั้นที่อยู่ได้ก็เพราะเกรงใจนกกาบบัว ถ้าไม่เกรงใจนกกาบบัวอีกาก็จะสูญพันธุ์ เพราะว่านกกาบบัวซึ่งเป็นคล้าย ๆ นกกระสา แม้มีอยู่เพียงสิบกว่าตัวแต่เป็นนกที่ใหญ่ และเมื่อมาใหม่ ๆ ยังเป็นเด็ก ๆ ก็ยังไม่สามารถที่จะประพฤติตนให้ดี เมื่อถูกอีกาเข้าโจมตี แต่ด้วยความเป็นนกใหญ่ นกกาบบัวจึงเตะอีกา

เป็นอันว่าอีกาก็เข็ดหลาบ ไม่สามารถที่จะโจมตีนกกาบบัวได้ จึงอยู่ร่วมกันโดยสันติไม่ทะเลาะกันอีกต่อไป และนกกาบบัวนี้ก็ได้รับอาหารประจำวัน อีกาก็มาปันส่วนด้วย ทุกวันนี้ก็จะเห็นว่าอยู่ร่วมกันโดยสันติ ดุลย์ของธรรมชาติก็เกิดขึ้นได้..."

[ป้านุช]

"...เรื่องหงส์ก็เช่นเดียวกัน มีหงส์ดำและหงส์ขาว ตอนแรกหงส์ดำหงส์ขาวนี้เขาแยกกัน เพราะไม่ถูกกัน ใครเป็นสีดำใครเป็นสีขาวก็ย่อมจะเป็นตรงข้ามกัน ชอบที่จะทะเลาะกัน เวลามาว่ายน้ำในสระก็ต่างคนต่างมากัน หงส์ขาวก็เดินขบวนมา และหงส์ดำก็เดินอีกขบวน

มาบัดนี้ก็เห็นได้ว่าคงตกลงกันได้ เวลาเดินมา เดินกลับบ้านเขาก็คละกัน ไม่มีปัญหา ส่วนนกยูงซึ่งมีจำนวนมาก มีทั้งเขียวทั้งขาวก็คละกัน แต่มีนกยูงตัวหนึ่งแทนที่จะไปคละกับนกยูงกลับไปคละกับหงส์ เวลาหงส์มาที่บ่อน้ำ นกยูงตัวนั้นก็มาด้วย แต่โดยที่เป็นนกยูง นกยูงตัวนั้นก็ไม่ลงน้ำ เพราะรู้ว่าถ้าลงน้ำ ก็จะจมน้ำแล้วจะเป็นอันตราย ฉะนั้นนกยูงตัวนั้นก็มาอยู่ขอบบ่อ

ชักนิยายเรื่องนกมาก็เพื่อให้เห็นว่า ตอนแรกทุกสิ่งทุกอย่างจะต้องมีการทะเลาะกัน แต่เมื่อเข็ดหลาบอย่างหนึ่ง หรือมีความคิดที่ถูกต้อง ที่จะช่วยกันดำเนินชีวิตร่วมกันก็อยู่ได้โดยสันติ ไม่ทะเลาะกันไม่ทำอันตรายกัน ดุลย์ของธรรมชาติจึงเกิดขึ้น..."

[ป้านุช]

๑๔
ศีล สมาธิ ปัญญา

"...แน่นอนในโลกนี้เราจะต้องมีอุปสรรค
ต้องเผชิญอุปสรรค ความเดือดร้อนหลายอย่างก็เกิดขึ้น
ความเดือดร้อนนั้นอาจจะบอกว่าเป็นผลของกรรม
แต่ความสุขความสบายก็เป็นผลของกรรมเหมือนกัน
แต่เรียกว่าอานิสงส์..."

[ป้านุช]

"...ดีใจที่ท่านทั้งหลายมีจิตใจที่ผ่องใส เราจะเห็นได้ชัดว่าความเป็นอยู่ก็ดีขึ้นในทางกาย และความดีในทางจิตใจก็เปล่งออกมา อันนี้เป็นผลของอานิสงส์ของการทำบุญทำกุศลร่วมกัน

ฉะนั้นการที่ท่านทั้งหลายมีความตั้งใจจะปฏิบัติดีชอบ ท่านก็ได้แนวทางที่จะปฏิบัติดีชอบ ดังนั้นจึงทำให้ได้ผลดี แน่นอนในโลกนี้เราจะต้องมีอุปสรรค ต้องเผชิญอุปสรรค ความเดือดร้อนหลายอย่างก็เกิดขึ้น ความเดือดร้อนนั้นอาจจะบอกว่าเป็นผลของกรรม แต่ความสุขความสบายก็เป็นผลของกรรมเหมือนกัน แต่เรียกว่าอานิสงส์

โดยมากพูดถึงผลของกรรมที่ไม่ดี เป็นกรรมของเราอย่างนั้น ๆ โดยมากก็เหมือนว่าเรามีความเดือดร้อน แต่ว่าผลของกรรมที่เป็นในทางดีก็มักจะเรียกว่าอานิสงส์ผลบุญ เป็นผลที่ว่าเราทำอะไรมาก็ได้รับในปัจจุบัน

ถ้าจะมาพิจารณาอีกที ถ้าเราทำอะไรมาที่ไม่ดีเราก็เดือดร้อนเดี๋ยวนี้หรือในอนาคต ถ้าการกระทำที่ดีเราก็จะได้รับผลดี อย่างปัจจุบันนี้เรามีความสุข ก็ได้รับผลอย่างที่เราทำมานี้ ฉะนั้นในปัจจุบันนี้เรามีความสุขหรือความทุกข์อย่างไรก็เป็นผลออกมา

คราวนี้สำหรับอนาคต ถ้าสมมติว่าเราอยากทำให้อนาคตดี เรากลัวว่าอนาคตจะไม่ดี จะต้องพยายามทำให้ดีในปัจจุบัน ถ้าปัจจุบันนี้ทำให้ดีให้เหมาะสมแล้วย่อมมีอนาคตที่แจ่มใส เราไม่ต้องเป็นห่วงเป็นใยว่าอนาคตเป็นอย่างไร..."

[ป้านุช]

"...การทำดีนั้นมีหลายอย่าง อย่างที่ท่านทำดีโดยที่ได้ร่วมกุศลเป็นเงิน เพื่อที่จะแผ่ไปช่วยผู้ที่ตกทุกข์ได้ยากนั้นก็เป็นการกระทำที่ดีอย่างหนึ่ง การกระทำที่ดีอีกอย่างที่ได้กล่าวก็คือ มีความปรองดองสามัคคีช่วยเหลือซึ่งกันและกัน อุดหนุนกันแล้วก็ไม่เบียดเบียนกัน โดยเฉพาะอย่างหมู่คณะที่ตั้งขึ้นมาอย่างนี้ ก็ช่วยกันในทางวัตถุและในทางจิตใจ

ความสามัคคีนี้ก็เป็นการทำดีอย่างหนึ่ง การทำดีอีกอย่างซึ่งจะดูลึกซึ้งกว่า คือ ปฏิบัติด้วยตนเอง ปฏิบัติให้ตัวเองไม่มีความเดือดร้อน คือพยายามหันเข้าไปในทางปัจจุบันให้มากอย่างง่าย ๆ ก่อน คือพิจารณาดูว่าตัวเองกำลังคิดอะไร กำลังทำอะไร ให้รู้ตลอดเวลา แล้วรู้ว่าทำอะไร อย่างนี้เป็นวิธีอย่างหนึ่งที่จะทำให้ไม่มีภัย

ถ้าเราคอยระมัดระวังตลอดเวลาให้รู้ว่าตัวทำอะไร ให้รู้ว่าการทำนี้เราทำอะไรตลอดเวลา ก็จะไม่ผิดพลาด เพราะว่าโดยมากความผิดพลาดมาจากความไม่รู้ในปัจจุบัน บางทีเราก็เผลอ สมมติว่ามีใครมาพูดอะไรไม่ดีเราก็โกรธ ถ้าโกรธแล้วมันก็เป็นผลที่ไม่ดีต่อไป เพราะว่าคนที่มาพูดไม่ดีนั้นก็อาจจะไม่ตั้งใจมาพูดไม่ดี เขาเผลอไปเหมือนกัน เราเผลอไปอีกทีก็ทำให้โกรธ อาจทำให้ทะเลาะเบาะแว้งกันอย่างรุนแรงไปได้โดยใช่เหตุ..."

[ป้านุช]

"...ฉะนั้นถ้าเรามีสติสัมปชัญญะคือรู้ว่าทำอะไร รู้ว่าเป็นอะไร รู้ตัวว่าจะทำอะไร มีสติสัมปชัญญะ ถ้าปฏิบัติเฉพาะสติสัมปชัญญะแล้วเข้าใจคำว่าสติสัมปชัญญะนี้ อย่างอื่นของธรรมะ ปฏิบัติธรรมะนี้ก็เป็นการปฏิบัติซึ่งเริ่มต้น แล้วต่อไปจะจะไปนั่งสมาธิ ท่านสอนว่ามีศีล สมาธิ ปัญญา

ศีลก็หมายความว่า เราต้องระวังตัวไม่ให้ทำอะไรที่ผิดไป เป็นกฎเกณฑ์ที่ท่านวางเอาไว้ เพราะว่าถ้าเราคิดพิจารณาเราก็รู้ว่าที่ท่านวางเป็นศีลนั้นก็เป็นกฎเกณฑ์ที่ช่วยเรา ช่วยเราไม่ให้ผิดพลาดเสียหาย ไม่ใช่ขังเราในกรง ศีลนั้นนะเหมือนกรง เราอยู่ในกรง ทำนี่ก็ไม่ได้ ทำโน่นก็ไม่ได้ เพราะว่าท่านบอกว่าไม่ให้ทำ จะหยุดข้ามไปก็ไม่ได้เพราะว่าผิดศีล เราเหมือนว่าอยู่ในกรง เราออกมาไม่ได้

แต่ถ้านึกดูสมมติว่าเราอยู่ในที่ที่มีสัตว์ร้ายเต็ม อย่างที่เคยเห็นในภาพยนตร์เขาหย่อนคนที่ใส่เครื่องประดาน้ำลงไปในน้ำที่มีปลาฉลามแยะ ๆ เขาเอาปลาฉลามใส่กรงไม่ได้ ก็เอาตัวผู้เป็นประดาน้ำลงไปในกรงเพื่อไม่ให้ปลาฉลามกัด ศีลนี้ก็กลายเป็นกรงเพื่อไม่ให้สิ่งที่ไม่ดีมาแตะต้องเราได้ ก็เป็นกฎเกณฑ์เหมือนกัน..."

[ป้านุช]

"...ในเวลานั้นตอนแรกเราต้องให้ศีลมาควบคุมตัวเรา แล้วทีหลังศีลนั้นจะเป็นการป้องกันตัวเราไม่ให้เดือดร้อน เพราะว่าถ้าไปทำผิดศีลนั้นนะเดือดร้อน เป็นการกระทำที่เป็นกรรมที่เดือดร้อน ก็เป็นอกุศลกรรม เป็นสิ่งที่จะทำให้เรารับกุศลที่ไม่ดี ก็หมายความว่าศีลนี่เป็นส่วนที่ท่านตั้งเอาไว้เพื่อที่จะป้องกันเรา

แล้วก็มาถึงสมาธิ สมาธิก็เพื่อที่จะให้จิตใจเราเข้มแข็ง สามารถที่จะมีสติสัมปชัญญะ เมื่อมีสติสัมปชัญญะแล้ว เราเห็นอะไรทุกอย่าง ทำอะไรก็เกิดผล จะเกิดผลอะไรเราก็รู้ อะไรที่ถูกต้องเราก็รู้ อะไรที่ไม่ถูกต้องเราก็รู้ เป็นอันว่าสมาธิและมีสตินี่ก็รู้ รู้ว่าอะไรเป็นอะไร ก็เกิดความรู้ซึ่งมีผลเป็นปัญญา รู้ว่าอะไรควร อะไรไม่ควร แล้วบังคับจิตใจเราอยู่เสมอ ก็เป็นปัญญาขึ้นมา

ฉะนั้น การที่ทำในขั้นต่าง ๆ มาตลอด ท่านก็ได้เห็นว่ามีผลอย่างไร การที่ได้ปฏิบัติแม้จะในสิ่งที่เหมือนว่าง่าย ๆ ทั้งหมดเป็นผลดีถ้าทำอย่างต่อเนื่อง อย่างที่ท่านทั้งหลายได้ทำความดีมาจนกระทั่งมีความเจริญขึ้นมา ก็ขอให้ทำต่อไป ขอให้พิจารณาให้ดี ๆ ว่า ถ้าเรามีความระมัดระวังตัวอยู่เสมอในการทำอะไรด้วยกาย ด้วยการพูดอะไรด้วยวาจา และแม้แต่คิดด้วยใจ ให้สำรวมกายวาจาใจให้ดี และปฏิบัติต่อไปในทางที่เจริญ ในทางที่เกื้อกูลต่อผู้อื่น ก็เป็นการประกันว่าอนาคตของท่านจะรุ่งเรืองขึ้น ทั้งในกายทั้งในใจ โดยเฉพาะทางใจนี่ก็จะรุ่งเรือง เพราะว่าจิตใจก็จะผ่องใสมีความสบายแน่นอน

ฉะนั้น ขอให้ท่านได้ช่วยกันรักษาความดีอย่างเหนียวแน่น และให้มีผลสำเร็จในการปฏิบัติในใจของท่าน กายและใจก็จะมีความเจริญมั่นคง ก็ขอให้ประสบความสำเร็จในกาลทุกเมื่อ..."

[ป้านุช]

๑๔
ถั่วฝักยาว

"...เรามาจากนครพนม เราจะไปกาฬสินธุ์
เขาบอกว่า"โอ้ไกล"
เขาก็ควักเอาห่อหนึ่งห่อมาให้
บอกอาหาร "ท่านไปไกลต้องมีอาหาร"
นี้เอื้อเฟื้อ..."

[ป้านุช]

"...คนไทยก็มีความเอื้อเฟื้อมีเมตตา เราไปที่ไหนเราหิว เราเข้าไปในบ้านไหนก็ตาม เขาเห็นว่าเราหิว เขาจะไม่ถามว่ามีเงินกี่บาท มีเงินกี่ดอลลาร์ เขาให้กินเสียก่อน อันนี้เป็นสิ่งที่ได้ประสบมาแล้ว แม้คนที่จน แม้เขารู้ว่าเป็นใคร

นี่เป็นเรื่องตั้งแต่แรกเมื่อ ๒๕ ปีมาแล้ว ในภาคอีสาน เดินทางจากนครพนมไปกาฬสินธุ์ผ่านสกลนคร หยุดรถที่มีกลุ่มคนประมาณ ๒๐ คน ไม่ใช่ที่ที่จะเป็นที่น่าหยุด แต่หยุดรถไปถามเขาว่า "เอ๊ะ มาชุมนุม ๒๐ คนนี้ มาชุมนุมทำไม" บอกว่า "มาดูท่าน" ที่จริง"มาดูท่าน" หมายความว่าจะมาดูฝุ่นท่าน ไม่ใช่เรื่องที่จะมาบอกว่าใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท มาดูฝุ่นจริง ๆ รถผ่านก็มีฝุ่นทั้งถนนก็มาดู เราหยุดพอดี เขาก็ดีใจ ก็ถามเขาว่ามาจากไหน เขามานับดูแล้วเดินมา ๒๐ กิโลเมตร "มาดูท่าน"

ก็เลยบอกว่าเรามาจากนครพนมเราจะไปกาฬสินธุ์ เขาบอกว่า"โอ้ไกล" เขาก็ควักเอาห่อหนึ่งห่อมาให้ บอกอาหาร "ท่านไปไกลต้องมีอาหาร" นี้เอื้อเฟื้อ

เขาก็เรียกว่าคนจนเขาก็เอื้อเฟื้อ เขาไม่ได้คิดบัญชีว่าวันนี้เอาอาหารมาให้ต้องเสียเงินเท่านั้น ๆ บาท จะต้องไปบอกทางอำเภอ บอกว่านี่ได้ให้อาหารพระเจ้าอยู่หัวเท่านั้นบาท ขอลดภาษีนะ ไม่ใช่ เขาไม่คิดอะไรเลย เลยถามเขาว่า เขามาไกล เขาเอาอาหารมาให้อย่างนี้ เดี๋ยวเขาก็ไม่มี เขาบอกว่าไม่เป็นไรเฮามีเหมือนกัน เขาก็ควักมาอีกห่อหนึ่ง ห่อเล็ก ๆ เขาให้มาห่อหนึ่งแบ่งกัน อันนี้เขาไม่ทำบัญชีอะไรเลย

อีกแห่งหนึ่งมีคนเอาถั่วฝักยาวมาให้ ไปถึงที่มหาสารคามก็เอาไปผัด คนก็แปลกใจ ทำไมชาวบ้านเอาของมาให้ พระเจ้าอยู่หัวผัดถั่วฝักยาวรับประทาน นี่เป็นเรื่องของความรู้สึกเป็นคนไทย ภาคอีสานมีชื่อเสียงว่าเป็นภาคที่จน แต่คนมีความเอื้อเฟื้อซึ่งกันและกัน อย่างนี้เราก็ต้องทำงานแบบเดียวกัน ต้องเอื้อเฟื้อซึ่งกันและกัน

เรามีความรู้มาก เรามีเทคโนโลยี่สูง ก็ต้องช่วยกันให้ชาวบ้านเขาได้รับส่วนของเทคโนโลยี่นี้ด้วย ชาวบ้านเขาจนนั่นเอง เขาก็ไม่สามารถตอบแทนด้วยทรัพย์ ด้วยเงินให้คุ้มกับงบประมาณ แต่เขาตอบแทนด้วยน้ำใจ และที่สำคัญที่สุดจะตอบแทนด้วยการรักษาความสงบร่วมกัน ประเทศชาติก็จะอยู่ได้..."

[ป้านุช]

๑๖
คนเราเกิดมา

"...คราวนี้ก็ต้องอ้างถึงภาษาฝรั่งบ้างว่า
การปฏิบัติงานนั้น ในภาษาอังกฤษเขาเรียกว่า
การเอาภาระนั้นมาวางไว้ข้าง ๆ
คือไม่แบกภาระแล้ว เอาวางเสีย
การทำอย่างนั้นภาษาไทยบอกว่าวาง..."

[ป้านุช]

"...คนเราเกิดมามีภาระหนักตั้งแต่เกิด คือ มีความเดือดร้อนหรือมีความหนักตั้งแต่เกิด ซึ่งความหนักที่มีนี้มีในรูปต่าง ๆ

ภาระตั้งแต่เกิดนั้นก็คือภาระที่จะต้องต่อสู้กับความหิว ทุกคนเกิดมาย่อมต้องสู้กับความหิวเป็นธรรมดา ถ้าไม่ขวนขวายก็หิวและเป็นทุกข์อย่างยิ่ง แม้แต่เด็ก ๆ ซึ่งนึกว่าไม่มีความทุกข์ ก็มีความทุกข์ คือความเดือดร้อน ความลำบากในเรื่องความหิวเป็นต้น

แม้จะรู้ว่ามีพ่อแม่ที่ป้อนให้หรือมีพี่เลี้ยงป้อนให้ หรือมีผู้ใหญ่ที่จะช่วยป้อนให้ ก็รู้ว่าต้องระมัดระวังตัวให้ดี ๆ ไม่อย่างนั้นไม่ได้รับอาหารแน่ ยิ่งโตขึ้นก็ยิ่งเข้าใจว่าทุกคนจะต้องมีภาระ จะต้องมีงานที่จะต้องทำ และงานส่วนใหญ่ก็ได้รับการเตือนว่าให้ปฏิบัติหน้าที่การงานเพื่อส่วนรวมจึงจะดี..."

[ป้านุช]

"...อันนี้ก็แปลกประหลาดอยู่ว่า โดยมากก็พูดหรือให้โอวาทกันว่า ขอให้ปฏิบัติงานเพื่อส่วนรวม อย่าคิดถึงประโยชน์ส่วนตัวมากเกินไป จะตอบกันจะถามกันได้ว่าทำไม

ถ้าทำแต่ประโยชน์ส่วนรวมหรือประโยชน์คนอื่นตัวเองก็แย่ ตัวเองก็อด ตัวเองก็เหนื่อยตาย ตัวเองก็ไม่ได้อะไรเลย อันนี้ขออธิบายว่า ถ้าหากว่าไม่ทำประโยชน์ส่วนรวม หรือส่วนท่านคือคนอื่น นึกแต่ประโยชน์ส่วนตัวนั้น เชื่อได้ว่าภาระที่ได้รับตั้งแต่เกิดคือความหนัก จะยิ่งหนักเข้าไปทุกที และความทุกข์ความเดือดร้อนจะเกิดขึ้นแก่ตัว..."

[ป้านุช]

“...ถ้าปฏิบัติหน้าที่ของตนเพื่อส่วนรวมจะเบาขึ้นทุกที คราวนี้ก็ต้องอ้างถึงฝรั่งบ้างว่า การปฏิบัติงานนั้นในภาษาอังกฤษเขาเรียกว่า การเอาภาระนั้นมาวางไว้ข้าง ๆ คือไม่แบก แบกภาระแล้วเอาวางเสีย การทำอย่างนั้นภาษาไทยบอกว่าวาง

ถ้าบอกว่าวางก็เหมือนว่าไม่ทำ แต่ภาษาฝรั่งเขาบอกว่าเอาวาง คือ discharge charge ก็แปลว่าภาระที่หนัก dis ก็เอาออก หมายความว่าเอาภาระที่หนักหัวมาวางไว้ในที่ที่เหมาะสม อย่างนั้นเป็นการทำหน้าที่ของตนเพื่อส่วนรวม ทำให้เบา ซึ่งเป็นความจริง ถ้าสมมติว่าเราไม่ทำหน้าที่ หาแต่ประโยชน์ใส่ตัว ประโยชน์นั้นมันหนัก เดินไปที่ไหนก็อุ้ยอ้าย แต่ถ้าวางไว้ในที่ที่เหมาะสม คือทำภารกิจของตนให้ลุล่วง ก็จะทำให้เบา

อันนี้ถ้าอธิบายอีกอย่างหนึ่ง เรามีบ้านเมือง เรามีส่วนรวม เรามีประเทศชาติอยู่ ถ้าประเทศชาติไม่อยู่ หรือแผ่นดินนี้ไม่อยู่ เราจะเหยียบแผ่นดินที่ไหน ถ้าไม่มีดิน ไม่มีที่เดิน ไม่มีที่ยืน ไม่มีที่นั่ง ไม่มีที่นอน เราจะอยู่ที่ไหน อาจจะจมลงไปในดินก็ได้ อาจจะจมลงไปในทะเลก็ได้

แล้วอันนี้เป็นความสุขหรือเปล่า ถ้าไม่มีที่เหยียบ ไม่มีที่ยืน ไม่มีที่เดิน
ไม่มีที่นอน ไม่มีที่นั่ง จะไม่มีความสุข จะเป็นความทุกข์

ฉะนั้น ถ้าประเทศ ถ้าบ้านเมืองเราไม่อยู่หรือง่อนแง่น หรือไม่มั่นคง หรือไม่มีความความเจริญเป็นส่วนรวม ฐานะของเราก็ง่อนแง่นไม่มั่นคงเช่นเดียวกัน และคนที่มีความเป็นอยู่มีฐานะที่ง่อนแง่นไม่มั่นคงนั้น มีความสุขหรือเปล่า มันมีความทุกข์ มันไม่สบาย

ฉะนั้น ถ้าเรามีหน้าที่จะต้องทำหน้าที่ โดยเฉพาะเพื่อส่วนรวม...”

[ป้านุช]

๑๗
สร้างคัมภีร์

“...ธรรมะที่อยู่ในคัมภีร์นั้น เป็นธรรมะที่ดีอยู่แล้ว
แต่ถ้าเราไม่ได้รับมาใส่จิตเรา ไม่ได้รับมาพิจารณา
ไม่ได้มาดูเทียบเคียงกับจิตของเรา
ก็ไม่ได้ประโยชน์อะไรเลย...”

[ป้านุช]

“...เรื่องคัมภีร์ทำมาอย่างถูกต้องอย่างดีแล้ว ก็ต้องมีความระมัดระวังอย่างดี อย่าไปนึกว่าทำคัมภีร์แล้วคนจะบรรลุหมด ไม่เป็นเช่นนั้น หรือแม้แต่ผู้ที่ทำเองก็อาจจะไม่บรรลุ เพราะว่าธรรมะที่อยู่ในคัมภีร์นั้นเป็นธรรมะที่ดีอยู่แล้ว แต่ถ้าเราไม่ได้รับมาใส่จิตเรา ไม่ได้รับมาพิจารณา ไม่ได้มาดูเทียบเคียงกับจิตของเรา ก็ไม่ได้ประโยชน์อะไรเลย

ดังที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้ในที่ต่าง ๆ ว่า พระพุทธเจ้าจะไม่สามารถให้แต่ละคนพ้นสงสัยได้ มีผู้ไปขอให้พระพุทธเจ้าทำให้ตนพ้นสงสัย ท่านก็บอกว่าทำให้พ้นสงสัยไม่ได้ ไม่มีทาง เพราะว่าแต่ละคนจะต้องพ้นสงสัยเอง จะต้องปฏิบัติด้วยตนเอง ตำราก็ชี้ให้คนพ้นสงสัยไม่ได้ ชี้ให้คนสำเร็จบรรลุไม่ได้ ต้องผู้นั้นปฏิบัติเอง

แต่ว่าตำราก็ช่วยได้ พระพุทธเจ้าช่วยได้ เช่นเดียวกันกับที่เรานั่งอยู่ในห้องนี้ ถ้าเราไม่ทราบว่าจะออกจากห้องนี้อย่างไร ก็มีผู้ชี้ว่านี่ประตู ออกจากประตูนี้แล้วก็ผ่านอีกประตูหนึ่ง ไปที่ทางบันไดก็ก้าวลงไป ออกไปข้างนอก ไปที่รถของตน ๆ

ถ้าไม่มีใครบอกก็อาจจะลืมว่า จากห้องนี้จะไปทางไหน ออกจากประตูนี้แล้วจะเลี้ยวซ้ายหรือเลี้ยวขวา อาจจะลืม อาจจะไม่เห็น แต่ว่าการที่จะออกไปจริง ๆ นั้น กายและใจของตัวเองจะต้องออกไปเอง ถ้าตัวเองทราบทางแล้วแต่ไม่ออก กายไม่ออกใจไม่ออกก็ไม่เกิดผล ก็นั่งอยู่ที่นี่ นั่งอยู่ที่นี่แล้ว ก็ไม่ได้กลับบ้าน ไม่ได้ไปรับประทานอาหารที่บ้าน ก็นั่งอยู่ที่นี่จนหิวจนจะเป็นลม คนอื่นทำอะไรให้ไม่ได้ ต้องพาตัวออกไปเอง คนอื่นจะบอกจะเนรมิตให้ออกไปไม่ได้..."

[ป้านุช]

"...ก็เช่นเดียวกับการบรรลุหรือความพ้นสงสัยต้องทำด้วยตนเอง อันนี้จะต้องมีความเข้าใจว่า การทำตำรานี้ก็มีอานิสงส์ต่าง ๆ นานา อันนี้ก็เป็นการปรับปรุงสติอยู่บ้าง เพราะว่าการทำตำรานี้เป็นสิ่งที่ดี เป็นการรักษาคำสั่งสอน เป็นการทำให้ผู้ที่อยู่ใกล้สามารถที่จะหาความรู้ได้ แต่ถ้าคนเราไม่พยายามหาความรู้ ตำราก็คงเป็นเพียงตำราวางไว้เฉย ๆ การที่พูดอย่างนี้ก็ให้เข้าใจว่าตำรานี้มีประโยชน์มาก และต้องทำด้วยความประณีต เพราะว่าผู้ใดที่มาหาเจอแล้วก็จะใช้ประโยชน์ได้ และถ้าทำไม่ประณีต ผู้ที่มาดูแล้วก็จะไม่ได้ประโยชน์...”