ธรรมะจากพระเจ้าแผ่นดิน

[ป้านุช]

๒๙
พึ่งตนเอง

"...คนเราถ้าอยากได้อะไรอยากทำอะไร ต้องพึ่งตัวเองต้องอาศัยตัวเอง
มิใช่ว่าจะไปพึ่งคนอื่นเท่านั้น เราก็ต้องพึ่งคนที่น่าพึ่ง
แต่ว่าคนเราทุกคนจะต้องพึ่งตัวเอง
เพื่อจะได้รับสิ่งที่ดีตามผลที่ว่าเราทำอะไรก็รับผลของกรรมนั้น..."

[ป้านุช]

"...คนเราถ้าอยากได้อะไรอยากทำอะไร ต้องพึ่งตัวเองต้องอาศัยตัวเอง มิใช่ว่าจะไปพึ่งคนอื่นเท่านั้น เราก็ต้องพึ่งคนที่น่าพึ่ง
แต่ว่าคนเราทุกคนจะต้องพึ่งตัวเอง เพื่อจะได้รับสิ่งที่ดีตามผลที่ว่าเราทำอะไรก็รับผลของกรรมนั้น ถ้าเราทำกรรมดีเราก็เจริญได้ เราก็มีทางที่จะมีอนาคตที่แจ่มใส

ความจริงอนาคตของเราก็อยู่ที่ปัจจุบันที่เราทำอยู่นี้ ถ้าเราทำปัจจุบันให้ดีอนาคตก็คงดี ถ้าเราละเลยไม่ทำอะไรเลยข้างหน้าก็คงไม่มีอะไรเลย เดี๋ยวนี้ถ้าเราสบายก็หมายความว่าเรามีบุญ มีบุญเก่า ความจริงบุญเก่านี้ก็อาจจะหมดไปได้

ฉะนั้นถ้าต้องการให้มีอนาคตที่แจ่มใส ก็ทำอะไรที่มีทางที่จะสร้างสรรค์อะไรขึ้นมา แน่นอนว่าเราก็จะแจ่มใส ทุกคนก็เป็นเช่นนี้ก็เลยเห็นว่าเป็นกฎที่แน่นอนว่าต้องอาศัยตนเอง แต่มิใช่ว่าเราทำดีแล้วทำไมเรามีทุกข์ ไม่สบายใจ ไม่สบายกาย ก็เพราะว่าแต่ก่อนนี้เราไม่ได้ทำ ไม่ได้เตรียม ไม่ได้ทำในทางที่ขยันหมั่นเพียรอดทน ก็มีผลให้ปัจจุบันนี้มีทุกข์บ้าง แต่ว่าถ้าเราขยันหมั่นเพียรอดทนในปัจจุบัน อนาคตไม่มีปัญหา..."

[ป้านุช]

๓๐
ประโยชน์นอกตำรา

"...เจ้าหน้าที่ได้มาสารภาพทีหลังว่า
นึกว่าไม่มีทางแล้ว เขื่อนนี้ต้องพังแน่
จนกระทั่งได้มีการอนุมัติให้ระเบิดเขื่อน
เพื่อที่น้ำจะลดโดยเร็ว
ซึ่งในที่สุด ถ้าระเบิดเขื่อน
ผลก็จะมีว่าน้ำจะท่วมฉับพลันลงไปตลอดลำน้ำมูล..."

[ป้านุช]

"...มีเรื่องว่าที่ตื่นเต้นกันเมื่อฝนตกลงมาแล้วก็ลงในอ่างเก็บน้ำเขื่อนมูลบน ทำให้เขื่อนนั้นชำรุด และทำให้เกิดการกลัวได้ว่าหมู่บ้านต่าง ๆ จะถูกน้ำท่วมฉับพลัน ซึ่งอาจเป็นได้ เขื่อนมูลบนนั้นได้รับน้ำภายในไม่กี่วัน รับน้ำจำนวนมาก คือจากที่มีอยู่ในเขื่อนประมาณ ๔๐ ล้านลูกบาศก์เมตร จนกระทั่งเต็มขึ้นมาเกือบเต็มเขื่อนได้ถึง ๑๓๐ ล้านลูกบาศก์เมตร หมายความว่าในเวลาไม่กี่วันมีน้ำลงมา ๙๐ ล้านลูกบาศก์เมตร

ซึ่งก็น่าจะยินดี เพราะว่าสามารถที่จะไปใช้ประโยชน์เพาะปลูกในหน้าแล้งสำหรับพื้นที่กว้างใหญ่ แต่ก็เกิดเรื่องขึ้นมา ที่จริงก็แปลกเพราะมีเขื่อนที่อยู่ห่างไม่มากนักคือเขื่อนลำนางรอง ซึ่งจุได้ ๑๕๐ ล้านลูกบาศก์เมตร เมื่อฝนลงหนักนั้นก็ได้รับน้ำเพิ่มเติมเพียงประมาณ ๓๐ ล้านลูกบาศก์เมตร

ซึ่งก็น่าเสียดายถ้า ๙๐ ล้านลูกบาศก์เมตรที่ลงมาในเขื่อนมูลบน ไปลงในเขื่อนลำนางรองนั้น ก็คงจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง แต่นี่เป็นเรื่องของธรรมชาติ..."

[ป้านุช]

"...เมื่อเขื่อนลำมูลบนนั้นชำรุดก็จะต้องช่วยกัน เจ้าหน้าที่ได้มาสารภาพทีหลังว่านึกว่าไม่มีทางแล้ว เขื่อนนี้ต้องพังแน่ จนกระทั่งได้มีการอนุมัติให้ระเบิดเขื่อนเพื่อที่จะให้ลดน้ำโดยเร็ว ซึ่งในที่สุดถ้าระเบิดเขื่อน ผลก็จะมีว่าน้ำจะท่วมฉับพลันลงไปตลอดลำน้ำมูล แต่นายช่างเหล่านั้นก็ได้ช่วยกันคิด ช่วยกันทำ และทุกฝ่ายก็ได้ช่วย ฝ่ายช่างที่เกี่ยวข้องโดยตรงคือชลประทาน แล้วก็ช่างในส่วนต่าง ๆ ที่มีเครื่องมือเช่นสำนักงานเร่งรัดพัฒนาชนบท ทางฝ่ายกองทัพภาคที่ ๒ และบริษัทต่าง ๆ ได้เข้ามาช่วยอย่างเข้มแข็ง ทั้งให้เครื่องมือเครื่องใช้และเจ้าหน้าที่มาช่วยระดมกันอย่างเข้มแข็งและไม่หยุดยั้ง จนกระทั่งสามารถควบคุมสถานการณ์ได้ และน้ำที่มีอยู่ในเขื่อนเวลานั้น ๑๓๐ ล้านก็ลดลงมาถึงประมาณ ๖๗ ล้าน ซึ่งอยู่ในระดับที่ปลอดภัย และก็ยังใช้ได้ในฤดูกาลหน้าแล้งนี้เพื่อช่วยการเพาะปลูก ฉะนั้นก็ไม่เสียหมดและหลังจากนั้นก็จะต้องซ่อม

การที่ผู้ที่ทำงานป้องกันไม่ให้เขื่อนพังนั้น ได้ทำด้วยความเสียสละ ทำงานทั้งกลางวันกลางคืน ไม่ได้หลับไม่ได้นอนและเสี่ยงต่ออันตรายมาก เพราะว่าบางคนไปอยู่ในที่ที่ถ้าสมมุติเขื่อนยุบลงไป ซึ่งก็มีการยุบลงไปบ้าง ถ้ายุบอย่างรุนแรงก็มีหวังถูกทับ ถูกดินทับหรือถูกน้ำพัดไปตายก็ได้ แต่ว่าเขาก็เข้มแข็งก็ยินดีที่จะสละเพื่อที่จะไม่ให้เกิดเรื่องใหญ่ยิ่งกว่านี้ แล้วก็เป็นผลสำเร็จ ทุกคนก็ย่อมต้องได้รับคำชมเชยในการทำงานครั้งนี้..."

[ป้านุช]

"...ตามหลักวิชานั้นต้องปล่อยให้เขื่อนพัง หลักวิชาจริง ๆ ปล่อยให้เขื่อนพังดีกว่าที่จะเสี่ยงชีวิตเสียเงินเสียทองในการถม จำไม่ได้ว่าถุงทรายที่โยนลงไปในรูนั่นนะกี่ถุง นั่นนะไม่ถูกหลักวิชาเลยแต่ก็ทำ ลงท้ายก็ได้ผล ถ้าทำตามหลักวิชาปล่อยให้เขื่อนพังดีกว่า แต่ว่านึกดูถ้ารอบคอบจริง ๆ หลักวิชาในการปล่อยให้เขื่อนพังนั่นนะ ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย ถุงกี่พันกี่หมื่นกี่แสนถุงนั่นนะทิ้งลงไป แล้วก็ไม่ต้องเสียค่าเครื่องจักร แล้วก็ไม่ต้องเสี่ยงชีวิต

แต่ในที่สุดถ้าปล่อยให้พังมีความแน่นอนอย่างหนึ่งก็คือ หมู่บ้านต่าง ๆ ที่อยู่ตามเส้นทางของน้ำที่จะลงจากเขื่อนนั้นถูกทำลายแน่นอน เสียเท่าไหร่อันนี้ไม่ได้คิด แต่หลักวิชาสำหรับเรื่องเขื่อนเฉพาะเขื่อนนั่นนะปล่อยให้พัง แต่หลักวิชาของการป้องกันภัยอันตรายต่อหมู่บ้านและต่อประชาชนนั้นไม่พูดถึง

ฉะนั้นถ้าถูกหลักวิชาส่วนเดียว อีกส่วนช่างมัน ไม่ได้ ฉะนั้นก็ต้องทำอะไรตามที่ควร ก็ค่อยทำไป แล้วคราวนี้ก็เป็นผลสำเร็จดี เสียเงินเสียค่าป้องกันค่าปฏิบัตินี้ก็มากไม่ใช่น้อย แต่ก็เอาละได้ผล ในที่สุดไม่ต้องเสียชีวิตและเสียทรัพย์สินของชาวบ้านเป็นอันมาก รวมแล้วก็คงได้ดีกว่าที่จะทำตามหลักวิชา..."

[ป้านุช]

๓๑
การเห็นจิต

"...บางทีก็ไม่ค่อยเข้าใจหรอกจิตคืออะไร ก็คือไม่เห็น
คือเขาบอกว่าเขาเรียกว่าจิตใจ บางคนก็นึกว่าอยู่ที่หัวใจบ้าง
หรือคนสมัยใหม่ก็อาจจะบอกอยู่ที่สมอง เป็นจิต เป็นตัวเรา
ที่อยู่ที่ไหนก็ตาม จิตนี้เราจะมองเห็นได้
ถ้าเราทำจิตใจนี้ให้ผ่องใส..."

[ป้านุช]

"...คำว่าปฏิบัติดีปฏิบัติชอบนี้หมายความไปจนถึงไปเข้าวัดฟังธรรม เขาเรียกกันว่าไปนั่งสมาธิ แต่บางทีก็เข้าใจกันไม่ดีว่าการปฏิบัติดีชอบมีอย่างไร มีหลายขั้น ปฏิบัติดีชอบธรรมดานั้นสำคัญ คือแต่ละคนก็มีอาชีพการงาน หรืออย่างเวลาอายุยังน้อย ๆ ก็มีหน้าที่ที่จะเรียนหนังสือให้มาก ต่อมาก็มีหน้าที่ที่จะทำมาหากิน ตั้งแต่ขั้นที่จะปฏิบัติงานคือขั้นที่เป็นงานการที่ไม่ใหญ่โตนัก

ต่อมาก็ได้ความชำนาญ อันนี้ปฏิบัติดีชอบ ก็มีอีกอย่างหนึ่งถึงขั้นสูงอย่างบวชเป็นพระ หรือเข้าไปเล่าเรียนในวัด ปฏิบัติธรรมะทุกขั้นต้องเป็นการไม่ใช่ว่าสูง ชั้นสูง ขึ้นชั้นสูง ไม่เชิงว่าสูงขึ้น แต่ว่ามีหน้าที่ต่างกัน แต่ที่สำคัญมากก็คือ เวลาเราปฏิบัติงานการต่าง ๆ มีหน้าที่งาน จะเป็นงานที่เรียกว่างานส่วนตัว ทำมาหากินทางการค้า หรืองานทำมาหากินแบบเป็นครูหรือเป็นข้าราชการ ก็มีหน้าที่ต้องรับผิดชอบ ต้องทำสิ่งที่ไม่เบียดเบียนคนอื่น อันนี้เป็นพื้นฐาน

ถ้าหากทำงานในพื้นฐานหรือทำงานในด้านที่จะขัดเกลาจิตใจเหมือนกัน ข้อสำคัญคนเราทุกคนมีที่เรียกว่าจิต บางทีก็ไม่ค่อยเข้าใจหรอกจิตคืออะไร ก็คือไม่เห็น คือเขาบอกว่าเขาเรียกว่าจิตใจ บางคนก็นึกว่าอยู่ที่หัวใจบ้าง หรือคนสมัยใหม่ก็อาจจะบอกอยู่ที่สมอง เป็นจิต เป็นตัวเรา ที่อยู่ที่ไหนก็ตาม จิตนี้เราจะมองเห็นได้ ถ้าเราทำจิตใจนี้ให้ผ่องใส

เมื่อทำจิตใจให้ผ่องใสก็เห็น เห็นจิต ตามธรรมดานั้นพูดถึงว่าจิตนี่ก็เป็นสิ่งที่จะดูยาก ที่จิตดูยากเพราะว่าจิตที่อยู่นิ่ง ๆ ก็จะไม่เห็น อย่างเราดูอากาศหรือดูน้ำ มันไม่ค่อยเห็น อย่างในห้องนี้เราดูอากาศเห็นหรือเปล่า ก็ไม่เห็น

แต่ว่าถ้าเราดูไปทางหน้าต่างเห็นสีฟ้า มันก็เป็นลักษณะอากาศ อากาศมีสีฟ้าก็เห็น แต่เห็นยาก จิตนี้ก็เหมือนกันเห็นยาก แต่ถ้าดูฟ้าหรือดูข้างนอกเราเห็นเมฆ เมฆมันลอยไป เมฆมันลอยไปทำไม ก็เพราะว่าอากาศมันเคลื่อน แต่เราเห็นเมฆนั้นมันเป็นเมฆ ไม่ใช่ลม ไม่ใช่อากาศ จิตเหมือนกันถ้าเราอยู่เฉย ๆ มันไม่เห็น แต่ถ้าสมมุติว่าเรามองเห็น ดูอะไรเราชอบใจ จะเห็นว่าจิตผ่องใส อันนี้เป็นวิธีที่จะดูจิต อันนี้เป็นวิธีที่จะทำให้สามารถรู้จักจิต..."

[ป้านุช]

"...เมื่อรู้จักจิตแล้วควบคุมจิตให้ทำดีชอบ จะดีชอบในด้านไหนก็ได้ ทำงานทำการก็ต้องทำให้ดีชอบ ทำมาหากินโดยสุจริต ก็หมายความว่าไม่ทุจริต ก็ต้องดูจิตว่าเรามีความทุจริตหรือไม่

แม้จะอ่านหนังสือหรือดูหนังสือเพื่ออ่านเล่นหรืออ่านให้เกิดความรู้ก็ดี ให้จิตนี้ต้องอ่าน ถ้าจิตมันฟุ้งซ่านไปที่ไหนอ่านไม่รู้เรื่อง ไม่ดี อย่างพวกที่อ่านหนังสือสำหรับสอบ ไปเรียนหนังสือแล้วก็ไปสอบ ถ้าอ่านหนังสือโดยที่จิตไม่ใส ก็อ่านไม่รู้เรื่อง จำอะไรก็ไม่ได้ ก็สอบไม่ได้ ไม่สำเร็จ

ทำงานทำการมีงานก็เช่นกัน จิตเราไม่ผ่องใสงานนั้นไม่สำเร็จ เพราะว่าคิดไม่ออก ฉะนั้น ก่อนที่จะทำงานการใดก็ต้องมีจิตที่ผ่องใส จิตที่ผ่องใสนี่หมายความว่า ให้ตัวจิตเองหรือตัวเราเองรู้ว่าเราคิดอะไร รู้ว่าเรามีงานอะไรจะต้องทำ แม้ในสิ่งที่ง่าย ๆ อย่างเช่นท่านทั้งหลายมาที่นี่ต้องเดินขึ้นมา นั่งรถมา แล้วก็เดินขึ้นมาทางบันไดแล้วก็เดินเข้ามาในห้องนี้

ถ้าจิตไม่อยู่ที่จิตไม่รู้เรื่อง เดินก็ไม่เห็นอะไร ไม่เห็นว่าอะไรเป็นประตู อะไรเป็นฝา เดินไปก็ชนฝา อันนี้เป็นความจริง ฉะนั้นเรามีตาที่จะเห็น มีเท้าที่จะเดิน เราเห็นตรงนี้เป็นช่องประตูที่ควรจะเดินเข้าก็เดินเข้ามา ก็เข้ามาโดยสวัสดิภาพ มานั่งที่ที่เหมาะสมที่หาไว้ อันนี้ก็เป็นงานอย่างหนึ่ง เป็นงานอย่างง่าย ๆ ..."

[ป้านุช]

"...แต่ว่าถ้าไม่มีจิตหรือไม่ควบคุมจิต จิตไม่ผ่องใสพอสมควรก็จะไม่สำเร็จ เดินขึ้นมาก็ไม่ถึงที่นี่ ถ้าใครมาบอกว่าขึ้นไปตรงนั้นแล้วก็เลี้ยวขวา เลี้ยวซ้าย ไม่ทำตามหรือจิตไม่อยู่กับหลัก ฟังเขาพูดแล้วไม่ได้ยิน หมายความว่าจะเห็นอะไรหรือฟังอะไรต้องใช้จิตที่ผ่องใส ที่มีความที่เรียกว่าสงบพอสมควรที่จะรับสิ่งใดหรือทำอะไร อันนี้เวลาไปเรียนรู้ไปฟังธรรมที่วัด ท่านก็บอกว่าต้องมีศีล มีสมาธิ มีปัญญา มีศีลนี่ก็หมายความว่าปฏิบัติให้ถูกต้อง แต่มีสมาธินี่ก็คือจิตที่เราตั้งให้ผ่องใส แล้วปัญญาก็คงจะเกิด ก็จะรู้ว่าทำอะไรขั้นต่าง ๆ ต้องมีในระดับต่าง ๆ ในระดับชีวิตประจำวัน ในระดับที่เรียกว่าปฏิบัติธรรมะ..."

[ป้านุช]

๓๒
จิตที่ผ่องใส

"...บางทีเมื่อจิตเราเจออะไรที่น่าดีใจ
บางทีก็กระโดดโลดเต้นด้วยความดีใจ
หรืออย่างน้อยก็มีการยิ้มหรือหัวร่อ
ถ้าหากว่าเจออะไรที่ไม่พอใจหน้าจะบึ้ง
แล้วก็จะแสดงออกมาเป็นคำว่าเขา หรืออะไรทันที
ทำไมเป็นอย่างนั้น..."

[ป้านุช]

"...การฝึกจิตใจให้ผ่องใสแล้วก็จะสามารถที่จะสำเร็จในงานการที่มีอยู่ขณะนี้ แล้วก็มีความก้าวหน้า เพราะว่าทำสิ่งที่ดีที่งามที่ดีที่ชอบก็ต้องประสบความดี กรรมดีก็สนองด้วย แล้วก็มีความก้าวหน้า

ในเวลาเดียวกันบางคนก้าวหน้ารวยมาก ร่ำรวยมีทรัพย์สมบัติมากแต่ไม่มีความสุขเลย เพราะว่าทำจิตไม่ผ่องใส บางทีคนก็เก่ง ทำงานทำการเก่ง แล้วก็ทำมาหากินได้เงินได้ทองเยอะแยะ

แต่ว่าในเวลาเดียวกันเมื่อได้เงินได้ทองมาแล้วไม่มีความสุข มีบางคนที่บอกว่า โอ๊ย...เงินทองเยอะแยะไม่รู้จะไปใช้อะไร น่าแปลกว่าคนมีเงินมีทองมากไม่รู้ว่าจะไปใช้อะไร อันนี้ก็หมายความว่าเขาไม่ได้มีความสุข

แต่ว่าผู้ที่ทำงานทำการมีเงินมีทองได้ มีฐานะดีขึ้น ในเวลาเดียวกันสามารถที่จะใช้เงินทองในทางที่ดีที่งามแล้วก็ทำให้เกิดความสุข ผู้นั้นนะเป็นผู้โชคดีจริง ๆ ผู้นั้นเป็นผู้ที่มีความสำเร็จจริง ๆ

อย่างที่เคยบอกกับท่านว่าเมื่อเข้าวัดเอาดอกไม้ไป จะเป็นดอกไม้ก็ตาม เป็นดอกไม้ใส่ในแจกันก็ตาม ไปวางที่พระพุทธรูป เห็นสวยงามจัดการให้ดี นั้นนะเป็นการบูชาพระ เราเป็นผู้ที่ผ่องใส เราจะเป็นผู้ที่กำลังมีความสุข เพราะแม้แต่ดอกไม้ดอกเดียวซึ่งไม่มีราคาค่างวดมากนัก แต่ว่าเป็นความสุขมากถ้าทำด้วยจิตใจที่ผ่องใส จิตใจที่ดีมีศรัทธาเลื่อมใส..."

[ป้านุช]

"...ถ้าหากว่าเรามีเงินมากขึ้นเราก็ไปทำบุญเพิ่มขึ้น ทำบุญด้วยจิตใจที่เป็นกุศลแท้ก็ทำให้เกิดความสุข นี่เป็นกุศลที่แน่นอน อย่างเช่นครั้งพุทธกาล ผู้ที่จนมากได้ร่วมกุศลกับเศรษฐี เศรษฐีก็ใช้เงินเป็นจำนวนถ้าอย่างสมัยนี้ก็เป็นล้านบาท ส่วนผู้ที่จนนั้นนะก็ไปหาเงินมาได้ มาถ้าสมัยนี้ก็เรียกว่าห้าบาทหรือสิบบาท ไม่มากนัก

แต่ว่าห้าบาทกับสิบบาทเปรียบกับล้านบาทเปรียบเทียบกันไม่ได้ แต่อย่างไรก็ตามในสมัยพุทธกาลนั้น ผู้ที่ทำบุญเล็กน้อยได้ผลบุญมากก็มี ท่านว่ากันว่าเทวดาบนสวรรค์ท่านแซ่ซ้องจนกระทั่งฟังเสียงได้ ว่าผู้ที่จนนั่นนะให้หมดทั้งหมด แล้วเทวดาก็แซ่ซ้อง หมายความว่าผู้ที่ทำบุญด้วยจิตใจที่อิ่มใจได้บุญมาก

จิตใจที่อิ่มใจนั้นเป็นสิ่งที่สำคัญ เราจะทำอย่างไรให้จิตใจอิ่มใจ ก็ต้องทำอย่างที่ว่า ต้องพยายามที่จะมองดูให้เห็นจิตของตน ถ้ามองด้วยตาเห็นอะไรก็เอามา จิตเรารู้เท่านั้นเองเราจะเห็นจิต..."

[ป้านุช]

"...เห็นอะไรที่น่าพอใจ แล้วก็เห็นว่าจิตนี้ฟู ฟูขึ้นมา ดีใจขึ้นมาจะเห็นจิตว่าดีใจ จิตนั้นนะคล้าย ๆ เต้นได้ ถ้ามีอะไรเข้ามาไม่พอใจจิตนั้นก็จะเต้นได้เหมือนกัน เต้นเร่า ๆ รู้สึก แล้วบางทีเมื่อจิตเราเจออะไรที่น่าดีใจ บางทีก็กระโดดโลดเต้นด้วยความดีใจ หรืออย่างน้อยก็มีการยิ้มหรือหัวร่อ

ถ้าหากว่าเจออะไรที่ไม่พอใจหน้าจะบึ้งแล้วก็จะแสดงออกมาเป็นคำว่าเขาหรืออะไรทันที ทำไมเป็นอย่างนั้น ก็เพราะว่าสิ่งที่เข้ามากระทบจิตของเรา จิตของเรานั้นต้องมีปฏิกิริยา แล้วจะเห็นได้หากว่าเราตั้งใจจริง แต่ถ้าเราไม่ตั้งใจจริงก็จะไม่เห็น เมื่อไม่เห็นแล้วก็ผ่านไป ผ่านไปโดยที่ไร้ประโยชน์ แต่ถ้าเราเห็นจิตเรามีอาการอย่างไร ก็จะทราบ จะควบคุมได้ เมื่อควบคุมได้แล้วจะทำอะไรสักอย่าง จะมีผลที่สำเร็จดีแน่มากขึ้น มากกว่าเดิม เพราะว่าจะไม่ประสบอันตราย จะมีความปลอดภัยมากกว่า เราเรียกว่าไม่ประมาท..."

[ป้านุช]

๓๓
คอมพิวเตอร์

"...แม้แต่เด็กเล็ก ๆ ตั้งแต่อนุบาลขึ้นไปถึงขั้นประถมก็มีความรู้มาก
และความรู้มากนี้ก็ยังกลัวเหมือนกัน
เพราะว่าเมื่อมีความรู้มากก็มีวิชาการเท่านั้นเอง
แต่ว่าวิชาการนั้นเอามาใช้ทำอะไรก็ไม่ทราบ
เพราะว่าบางทีแม้ว่าความคิดในทางศีลธรรมจรรยาก็ไม่มี
เขาไม่สอนแล้วเพราะว่าเป็นวิชาการที่ไม่ใช่วิชา..."

[ป้านุช]

"...ผู้ใหญ่เดี๋ยวนี้ที่ว่าอายุห้าสิบหกสิบ มองเด็กที่อายุสัก ๑๐ ขวบในปัจจุบันนี้ โดยมากมองดูแล้วก็ร้องโอ้โฮ เพราะว่าที่เขาเรียนในโรงเรียนอายุไม่ถึง ๑๐ ขวบนี้ เขาเรียนมากเหลือเกิน ทำไมต้องเรียนมาก ก็เพราะว่าบรรพบุรุษแล้วก็ผู้ที่มาก่อนได้สะสมความรู้มากเหลือเกิน จนกระทั่งจะต้องถ่ายทอดให้แก่ลูกหลานมากมาย มิฉะนั้นลูกหลานพวกนั้นก็จะกลายเป็นคนที่ล้าสมัย

อันนี้เขาคิดว่าอย่างนั้น เขาคิดว่าถ้าไม่มีความรู้พอก็ล้าสมัย อย่างปัจจุบันนี้เด็ก ๆ ถ้าไปจิ้มคอมพิวเตอร์ไม่เป็น ก็รู้สึกว่าค่อนข้างจะล้าสมัย เดี๋ยวนี้เด็ก ๆ อายุ ๑๐ ขวบเล่นคอมพิวเตอร์เป็น อย่างนี้ข้าพเจ้าเองก็รู้สึกว่ามีปมด้อยขึ้นมาว่าเล่นคอมพิวเตอร์ไม่เป็น

เมื่อต้นปีนี้เลยเริ่มเล่นคอมพิวเตอร์บ้างเหมือนกัน หาคอมพิวเตอร์มาเครื่องหนึ่งเมื่อปีที่แล้ว ปี ๒๙ ได้มา เอามาวางไว้เฉย ๆ ประมาณ ๒ เดือน เพราะว่าเอามาดูก่อน ความจริงมีคอมพิวเตอร์นี้มา ๒ ปี หรือ ๓ ปีก่อนหน้านี้แล้ว แต่ว่ากลัวมาก ไม่กล้าจะแตะต้อง จนกระทั่งลงท้ายถามทางหน่วยราชการว่า เขามีความจำเป็นต้องใช้คอมพิวเตอร์หรือเปล่า เลยให้เขาไปโดยยังไม่ได้แตะต้องเลย..."

[ป้านุช]

"...แต่ว่าคอมพิวเตอร์ที่ได้มาใหม่เมื่อก่อนต้นปีนี้ ก็หมายความว่าประมาณเดือนพฤศจิกายน ๒๙ ได้มาก็มองอยู่อย่างเกรงขาม เพราะไม่รู้มันเป็นอย่างไร คอมพิวเตอร์อันนี้ที่ขอมา ก็เพื่อที่จะมาเขียนโน้ตดนตรี เพราะว่าเคยไปถามที่ไหน ๆ ว่าคอมพิวเตอร์เขียนโน้ตดนตรีได้หรือเปล่า ส่วนมากเขาก็บอกว่าเขียนไม่ได้ หรือเขาต้องไปศึกษาถามที่ไหน คอมพิวเตอร์ใหญ่ ๆ บริษัทใหญ่ ๆ ก็ถามว่าเขาทำได้ไหม เขียนดนตรี เขาก็ตอบว่าต้องไปศึกษา เราก็กลัว เพราะว่าเขาศึกษาพวกบริษัทใหญ่ ๆ โก้ ๆ เก่ง ๆ เขาไม่สามารถที่จะทำ

แล้ววันหนึ่งก็มีคนหนึ่งเอาคอมพิวเตอร์มาให้ บอกว่าอันนี้เขียนดนตรีได้ก็เลยรับเอาไว้ ที่จริงรับเอาไว้เขาไม่ได้ให้ เพราะว่าไปซื้อมา ก็เงินของเราเอง เราซื้อเราก็ยังกลัว มองดูแล้วไม่รู้จะทำยังไง แต่ถึงตอนปีใหม่ ก่อนปีใหม่สักนิดหนึ่งก็เอาคอมพิวเตอร์ขึ้นไปตั้งในห้องทำงานแล้วก็จิ้มไป เขาบอกว่าเขียนหนังสือได้ เขียนรูปได้ ก็เริ่มลองเขียนหนังสือ ก็เขียนสำหรับอวยพรปีใหม่เป็นบัตร ส.ค.ส. แล้วก็เขียนไป ๆ เอ้อ...ออกมาได้ เขียนออกมาเป็นตัวได้ ก็แปลกดี..."

[ป้านุช]

"...แต่เขียนไปเขียนมาเวลาปิดเครื่องมันก็หายไป ยังไม่รู้วิธีว่าเขาทำอย่างไร ต่อไปก็เขียนได้แล้วก็ไม่ทราบจะทำอย่างไร สำหรับให้พิมพ์ออกมาเป็นตัวเพื่อที่จะส่งไปเป็น ส.ค.ส. เลยไม่สำเร็จ ปีใหม่ก็ผ่านไปไม่มีบัตร ส.ค.ส. เลยต้องเขียนด้วยเครื่องโทรพิมพ์ซึ่งชำนาญ ก็เขียน ส.ค.ส. ด้วยเครื่องโทรพิมพ์ แล้วก็ส่งไปตามสถานีต่าง ๆ เสร็จแล้วก็เอาที่เขียนโทรพิมพ์นี่มาอัดสำเนา แล้วก็ขยายสำเนา เลยเป็นบัตร ส.ค.ส. ใช้โทรพิมพ์เขียน

ตอนที่ไปเชียงใหม่ก็เอาตัวคอมพิวเตอร์นี้ไปด้วย ก็เริ่มกดคอมพิวเตอร์นี้จนเริ่มพอมีความรู้ ก็ไม่น้อยหน้าเด็ก ๆ เพราะว่าเดี๋ยวนี้หลานก็ตัวเล็ก ๆ นั่นนะเขาเริ่มสนใจคอมพิวเตอร์ ก็รู้สึกว่ากลัวว่าเดี๋ยวหลานเขามาถามว่าคอมพิวเตอร์มันเป็นอะไร เราจะไม่รู้ แต่ตอนนี้รู้สึกว่าพอที่จะอธิบายได้ หมายความว่าเราเป็นผู้ใหญ่ เด็ก ๆ เขาสนใจในเรื่องวิทยาการก้าวหน้ามาก แม้จะอายุไม่เท่าไหร่ก็ต้องการมีความรู้

เพราะฉะนั้นโรงเรียนก็สอนแม้แต่เด็กเล็ก ๆ ตั้งแต่อนุบาลขึ้นไปถึงชั้นประถมก็มีความรู้มาก และความรู้มากนี้ก็ยังกลัวเหมือนกัน เพราะว่าเมื่อมีความรู้มากก็มีวิชาการเท่านั้นเอง แต่ว่าวิชาการนั้นเอามาใช้ทำอะไรก็ไม่ทราบ เพราะว่าบางทีแม้ว่าความคิดในทางศีลธรรมจรรยาก็ไม่มี เขาไม่สอนแล้วเพราะว่าเป็นวิชาการที่ไม่ใช่วิชา..."

[ป้านุช]

"...แต่ในเวลาเดียวกันคำว่าศีลธรรมจรรยานี่เป็นตัวอย่างคือหมายความว่าวิธีคิดที่ถูกต้อง ถูกตรง ขอให้ฝึกไว้ด้วย ถ้าฝึกวิธีคิดที่ถูกตรงที่มีศีลธรรมแล้ว แต่ละคนจะสามารถศึกษาได้สำเร็จแน่นอน ได้ดีเมื่อสำเร็จหรือก่อนสำเร็จด้วยซ้ำ

สามารถที่จะใช้ความรู้ต่าง ๆ ที่ได้เรียนมาเป็นประโยชน์ได้ทันที เพราะว่าตัวเองได้ทำตัวอย่างที่ดีให้กับผู้ที่จะเป็นลูกศิษย์ก็ตาม ผู้ที่เป็นเพื่อนฝูงก็ตาม ผู้ที่แม้จะไม่ได้เป็นลูกศิษย์ไม่ได้เป็นเพื่อน คนทั่วไปจะดูตัวอย่างของนักศึกษาในการศึกษานี้ว่าเป็นคนที่ดี เป็นคนที่มีความรู้และเป็นคนที่มีคุณภาพ..."

[ป้านุช]

๓๔
สัจวาจา

"...เวลาถูกเตือนว่าให้ทำดี ให้อยู่ในศีลในธรรมออกจะรำคาญ
แต่แท้จริงตามธรรมชาติหรือตามความเป็นจริง
ถ้าตั้งใจให้อยู่ในระเบียบหรือในหลัก
ย่อมมีความสำเร็จทุกอย่าง..."