ติกะ คือ หมวด ๓

[ตัวเล็ก]

ปิฏก ๓ (คัมภีร์ที่รวบรวมคำสอนทางพระพุทธศาสนา)

๑. พระวินัยปิฎก (หมวดพระวินัย) ได้แก่ การประมวลเอาพุทธบัญญัติ ระเบียบแบบแผนที่พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติไว้ให้พุทธบริษัทปฏิบัติตาม เพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อยในหมู่คณะ แบ่งเป็น ๒ หมวด ๕ คัมภีร์ มีพระไตรปิฎก ๘ เล่ม

๒. พระสุตตันตปิฎก (หมวดพระสูตร) ได้แก่ หมวดที่ประมวลเอาพระธรรมเทศนา หรือ คำบรรยายธรรมและเรื่องราวต่าง ๆ ที่พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงไว้ เข้าเป็นหมวดหมู่ มี ๕ นิกาย มีพระไตรปิฎก ๒๕ เล่ม

๓. พระอภิธรรมปิฎก (หมวดอภิธรรม) ได้แก่ การประมวลหลักธรรมและคำอธิบายล้วน ๆ เน้นหนักในเรื่องปรมัตถธรรม อันได้แก่ จิต เจตสิก รูป นิพพาน มี ๗ คัมภีร์ พระไตรปิฎก ๑๒ เล่ม

[ตัวเล็ก]

พุทธจริยา ๓ (จริยาวัตรของพระพุทธเจ้า)

๑. โลกัตถจริยา (ทรงประพฤติเพื่อเป็นประโยชน์แก่โลก) หมายถึง การที่พระพุทธเจ้าทรงอาศัยพระมหากรุณาธิคุณ เสด็จไปโปรดชาวโลกด้วยการนำเอาคำสอนไปประกาศชี้แจงแสดง เพื่อให้เป็นประโยชน์สุขแก่มหาชนในแคว้นต่าง ๆ เป็นต้น และทรงประดิษฐานพระพุทธศาสนาไว้เพื่อประโยชน์แก่มหาชนภายหลังด้วย

๒. ญาตัตถจริยา (ทรงประพฤติเพื่อเป็นประโยชน์แก่พระญาติ) ได้แก่ การที่พระพุทธเจ้าเสด็จไปโปรดพระบิดา และเสด็จไปห้ามพระญาติที่วิวาทแย่งน้ำกัน เป็นต้น

๓. พุทธัตถจริยา (ทรงประพฤติเพื่อเป็นประโยชน์ในฐานะเป็นพระพุทธเจ้า) ได้แก่ การที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมโปรดเวไนยสัตว์ให้รู้ตามธรรมที่พระองค์ได้ตรัสรู้ ทรงบัญญัติพระวินัย เพื่อบริหารหมู่สาวกเพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อย และทรงประดิษฐานพระพุทธศาสนาให้ยั่งยืนมาตราบทุกวันนี้ เป็นต้น

[ตัวเล็ก]

โลก ๓ (โลกคือหมู่สัตว์, สัตว์โลก)

๑. มนุษย์โลก (โลกที่เราอาศัยอยู่นี้) ได้แก่ โลกที่เป็นผืนแผ่นดินอันเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์หรือสัตว์

๒. เทวโลก (สวรรค์ชั้นกามาวจร ๖ ชั้น) ได้แก่ ที่อยู่ของเทพยดา ๖ ชั้นซึ่งยังเพลิดเพลินอยู่ในกามคุณ

๓. พรหมโลก (สวรรค์ชั้นรูปพรหม ๑๖ ชั้น) ได้แก่ ที่อยู่ของพรหม พรหมนั้นเกิดขึ้นด้วยกำลังฌาน

[ตัวเล็ก]

สังขตลักษณะ ๓ (ลักษณะของสิ่งที่มีปัจจัยปรุงแต่ง)

๑. ความเกิดขึ้นปรากฏ (อุปปา ปัญญายติ)
๒. ความดับสลายปรากฏ (วโย ปัญญายติ)
๓. เมื่อตั้งอยู่มีความแปรปรวนปรากฏ (ฐิตัสมิง อัญญัตตัง ปัญญายติ)

[ตัวเล็ก]

สิกขา ๓ (ข้อปฏิบัติที่จะต้องศึกษา)

๑. อธิสีลสิกขา (สิกขาคือศีลอันยิ่ง) หมายถึง การปฏิบัติสำหรับฝึกไม่ให้ฝ่าฝืนในข้อบัญญัติแม้เล็กน้อยไม่ให้ด่างพร้อย

๒. อธิจิตตสิกขา (สิกขาคือจิตอันยิ่ง) หมายถึง การฝึกปรืออบรมจิตใจของตนเองด้วยระบบของสมถกรรมฐาน ทำจิตให้สงบจากกามารมณ์

๓. อธิปัญญาสิกขา (สิกขาคือปัญญาอันยิ่ง) หมายถึง การปฏิบัติสำหรับอบรมปัญญาให้เกิดความรู้แจ้งอย่างสูง คือ ให้รู้ถึงความเกิด ความดับ ว่านี้ทุกข์ นี้เหตุทำให้เกิดทุกข์ นี้คือความดับทุกข์ นี้เป็นทางปฏิบัติเพื่อให้ดับทุกข์และให้รู้ว่า นี้คืออาสวะ ฯลฯ นี้คือข้อปฏิบัติให้ถึงความดับอาสวะ