ซัวสะเดย..เนียงลออ ตอนที่ ๕

[สุธรรม]

ทางเข้าปราสาทตาพรหมจากโกปุระด้านตะวันออก

ย้อนกลับเส้นทางเดิมทุกประการ จึงผ่านปราสาทแปรรูป ตลอดจนสระสรงที่อาตมาต้องหัวเราะในใจอีกครั้ง ทำเอาจอมคนแห่งกัมโพชไม่ยอมเอ่ยโอษฐ์อะไรเลย เมื่อถึงสามแยกคุณราญไม่ได้พาเลี้ยวซ้ายไปทางเดิม หากแต่วิ่งตรงไป เห็นรถโมบายยูนิตคันเดิมวิ่งนำหน้าเราไปอีกแล้ว ไปได้หน่อยเดียวรถของเราเลี้ยวขวา มาจอดตรงซุ้มประตู (โกปุระ) ขนาดใหญ่ที่ปรักหักพังไปบางส่วน คุณแสงต้อนพวกเราให้ลงกันที่นี่...

คุณราญขับรถแยกไปอีกด้าน บอกว่าจะไปรอทางประตูใหญ่ทิศตะวันตกที่อยู่ฝั่งตรงข้าม แปลว่าเรามาลงที่ประตูทิศตะวันออก ? “ถ้าเป็นปราสาทที่ตั้งพระบรมศพขององค์กษัตริย์ จะหันหน้าไปทิศตะวันตก แต่ปราสาทนี้ข้าพเจ้าสร้างเพื่อเป็นวัดในทางพระพุทธศาสนา ที่มัคคุเทศก์นำมาเข้าทางนี้ถือว่าถูกต้องแล้ว” เสียง “มัคคุเทศก์เถื่อน” บรรยายไขข้อข้องใจ อ้าว..หลังนี้พระองค์ท่านสร้างเองหรอกหรือ ?

[สุธรรม]

หยุดฟังมัคคุเทศก์ "ตัวจริง" บรรยายก่อนเข้าชมปราสาทตาพรหม

คุณแสงพาพวกเราเดินผ่านโกปุระเข้าไปด้านใน ซึ่งพื้นที่แทบจะเป็นป่าสมบูรณ์ และเกือบจะไม่มีนักท่องเที่ยวมาเข้าทางด้านนี้เลย ทางเดินเป็นดินอัดแน่น สูงเป็นแนวขึ้นมาจากพื้นป่ารอบด้านเกือบฟุต มีต้นไม้ใหญ่บางต้นขึ้นล้ำมาอยู่บนแนวทางเดิน มัคคุเทศก์เรียกให้พวกเราหยุดรวมตัวกันใต้ต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่ง แล้วบรรยายให้ความรู้ตามหน้าที่ก่อน...

“นี่คือปราสาทตาพรหม (Ta Prohm) “เขาเล่าว่า” คนแรกที่มาพบปราสาทนี้เมื่อครั้งปรักหักพังอยู่ เป็นพรานล่าสัตว์ชื่อตาพรหม จึงได้ตั้งชื่อไว้เป็นที่ระลึก สร้างโดยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ เพื่ออุทิศส่วนกุศลถวายแก่พระนางชัยราชจุฑามณีผู้เป็นพระราชมารดา เป็นปราสาทที่มีสิ่งของมีค่ามากที่สุด ขนาดพื้นทางเดินยังปูด้วยแผ่นทองคำเลย..!”

[สุธรรม]

มาเล่นจ๊ะเอ๋กันก่อน

“แล้วแผ่นทองคำตอนนี้ไปอยู่ที่ไหนคะ ?” ลูกปุ๊กเกิดสงสัยขึ้นมา ทำเอามัคคุเทศก์ตีหน้าพิกล เพราะไม่นึกว่าจะเจอคำถามแบบนี้ “หมดไปตั้งแต่ก่อนปราสาทจะพังแล้วครับ ข้าศึกมาตีบ้านปล้นเมือง ขนไปหมด ทิ้งตัวปราสาทจนรกเป็นป่า แต่เมื่อเดือนก่อนเขาเพิ่งขุดได้มงกุฎทองคำองค์หนึ่ง ตอนนี้เอาไปแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์ครับ”

ขืนบรรยายต่ออาจจะเจอคำถามที่ตอบไม่ถูก คุณแสงจึงปล่อยพวกเราให้เดินเข้าไปยังตัวปราสาท ซึ่งเป็นระยะทางที่ไกลไม่น้อยเลย เมื่อเข้าใกล้เขตตัวปราสาท อาตมาเห็นต้นไม้ต้นหนึ่ง มีช่องว่างอยู่กลางต้น เหมือนกับต้นไม้สองต้นขึ้นเบียดกันจนเป็นต้นเดียว หันมาเจอน้องเล็กเดินอยู่ใกล้ ๆ จึงให้เดินอ้อมไปโผล่หน้าตรงช่องว่าง แล้วอาตมาช่วยถ่ายรูปให้...

[สุธรรม]

ปราสาทตาพรหมเหมือนกับสร้างอยู่กลางป่า เพราะมีต้นไม้เยอะมาก

ป้ามอยกับลูกปุ๊กเอาอย่างบ้าง แต่คนถ่ายกลายเป็นแม่ป๋อม ส่วนพี่มุกดาเห็นต้นไม้ขนาดขาอ่อน ลำต้นเอนราวสี่สิบองศา จึงตะกายขึ้นไปนั่งให้ถ่ายรูป แถมยังชวนพี่วิไลให้ขึ้นไปด้วย “ไม่เอาหรอก วิไลตัวใหญ่ เดี๋ยวต้นไม้เขาหัก..” เล่นเอาคนชวนทำท่า “เซ็งเป็ด”...

เดินตามกันไปยังฐานหินของสิ่งก่อสร้าง ซึ่งหลังคาและข้างฝาพังหมดแล้ว เหลือแต่ฐานที่เขาทำบันไดไม้ให้เดินขึ้นไป ซ้ำยังมีต้นไม้ใหญ่ขึ้นอยู่บนฐานหลายต้น จากตรงนี้สามารถเดินไปยังซุ้มหินยาวเหยียด แต่ดูโย้เย้จวนพัง ที่เป็นทั้งกำแพงและทางเดินไปในตัว...

[สุธรรม]

ตอนแรกก็คนเดียว ทำไปทำมากลายเป็นทั้งคณะ

นักท่องเที่ยวอื่นผลุบเข้าไปในซุ้มทางเดินกันหมด อาตมาเห็นต้นสะปุง (Spung) ซึ่งเป็นต้นไม้ใหญ่คล้ายต้นสำโรงของบ้านเราต้นหนึ่ง มีขนาดใหญ่มาก ตรงโคนผุเป็นรอยเว้า ใหญ่จนคนเข้าไปนั่งได้หลายคน จึงขอให้แม่ป๋อมช่วยถ่ายรูปให้ด้วย ลูกปุ๊กกับพี่มุกดาเห็นเข้าก็มุดเข้าไปให้ถ่ายรูปบ้าง ท้ายสุดทั้งคณะก็เข้าไปนั่งหน้าสลอนถ่ายรูปกันครบทุกคน...

ถ่ายรูปหมู่กันเสร็จเรียบร้อยแล้ว พวกเราก็เดินตามคุณแสงเข้าไปสู่ตัวปราสาทชั้นใน อาตมาอยากจะเดินเข้าทางซุ้มทางซ้ายมือ แล้วเดินเลาะมาตามทางเดินที่เป็นระเบียง แต่เขาไม่ได้ยกพื้นไม้ไว้ แสดงว่าไม่ได้ใช้เป็นทางเข้าเป็นแน่ จึงต้องขึ้นสะพานไม้ไปกับคณะ ข้างบนซุ้มทางเข้าตรงนี้มีพวกหญ้ามอสและตะไคร่ขึ้นหนา ขนาดหน้าแล้งอย่างนี้ยังเป็นสีเขียวอยู่เลย...

[สุธรรม]

มุมที่เห็นจนคุ้นตาของปราสาทตาพรหม

ผ่านเข้าไปชั้นในแล้ว อาตมาเห็นว่าแสงแดดตรงนี้กำลังดี จึงให้ป้ามอย น้องเล็กกับลูกปุ๊กหยุดถ่ายรูปกันก่อน ส่วนคนอื่นเดินกันไปไกลแล้ว พอเลี้ยวซ้ายตามไปได้หน่อยเดียวก็เจอกับมุมคุ้นตา คือช่วงมุมของกำแพงระเบียงทางเดิน ซึ่งมีต้นสะปุงใหญ่ขึ้นอยู่ตรงหัวมุมพอดี...

รากต้นสะปุง ๖ – ๗ เส้นนี้ น่าจะคล้ายกับต้นโพธิ์ คือสามารถงอกเป็นต้นใหม่ได้ เพราะเจ้ารากเส้นซ้ายสุดยืดลงมาถึงพื้นดิน แล้วเลื้อยตามพื้นไปไม่ไกลนัก จากนั้นยืดกลับขึ้นไปบนระเบียงอีก ดูท่าเตรียมแตกยอดเป็นต้นใหม่ แต่..ถูกตัดด้วนเอาไว้แค่นั้นเอง...

[สุธรรม]

หัดใช้หัวคิดซะบ้าง..!

เขาจัดเวทีไม้เล็ก ๆ กั้นเชือกเอาไว้ เพื่อให้นักท่องเที่ยวถ่ายรูปกันโดยเฉพาะ ใครมาก็ต้องถ่ายรูปกันตรงจุดนี้ เพื่อรักษากำลังใจของคนตั้งเวที พวกเราจึงรอคิวเพื่อถ่ายรูปกันบ้าง พอนักท่องเที่ยวฝรั่งถ่ายรูปกันหมดแล้ว ก็เฮละโลเข้าไปทันที ใช้หลักการตีโฉบฉวย (Raid) แบบของทหาร เข้าเร็วออกเร็ว ทำลายเป้าหมายแล้วไม่ยึดพื้นที่ จะได้ไม่เสียเวลาของคนอื่นเขา...

จากนั้นเดินไปตามทางที่เขาทำเป็นสะพานไม้กว้างประมาณ ๔ ฟุต ลัดเลาะไปตามจุดที่เขากำหนดไว้ เพื่อไม่ให้นักท่องเที่ยวเดินออกนอกลู่นอกทาง ซึ่งอาจจะสร้างความเสียหายให้ กับตัวปราสาท (ที่เสียอยู่แล้ว) ยิ่งขึ้น อาตมาชี้ให้แม่ป๋อมดูป้ายเล็ก ๆ ที่เขาตั้งไว้ตรงเถาวัลย์ขนาดใหญ่ ซึ่งเลื้อยทอดข้ามสะพานมา เขียนภาษาอังกฤษไว้ว่า MIND YOUR HEAD พลางแปลแบบเพราะพริ้งว่า “โปรดระวังศีรษะ” ป้ามอยที่ได้ยินหันขวับกลับมาบอกว่า “เขาแปลว่า..หัดใช้หัวคิดซะบ้าง..ของแข็งขนาดนี้อย่าเดินไปโหม่งเข้า..!” ดูท่าว่าป้าจะแปลได้ถึงแก่นมากกว่านะนี่...

[สุธรรม]

ไหน ๆ ก็เดินข้ามแล้ว ขอถ่ายรูปเอาไว้หน่อย

ในกำแพงปราสาทนี่ก็คือป่าดี ๆ นี่เอง มีแต่ต้นไม้ใหญ่เล็กเต็มไปหมด มีชิ้นส่วนของปราสาทหินที่ปรักหักพังกองอยู่เป็นจุด ๆ ส่วนที่ซ่อมแซมแล้วมีนักท่องเที่ยวหยุดชมและถ่ายรูปกันเป็นระยะไป คุณแสงพาเดินขึ้นบันไดไม้ข้ามกำแพงเตี้ย ๆ ข้างต้นไม้ใหญ่ เพื่อพาไปดูจุดที่เขาตั้งกองซ่อมแซมกันอยู่ อาตมาถึงฉวยโอกาสถ่ายรูปหมู่ให้กับคณะตรงสะพานนี้เอง...

จุดที่ทางการตั้งกองซ่อมแซมกันอยู่ น่าจะเป็นบริเวณตัวปรางค์หลักของปราสาทตาพรหม เพราะเห็นมีเสาเรียงเป็นตับเลย เขาตั้งนั่งร้านเหล็กเพื่อช่วยค้ำยันเอาไว้ จึงกลายเป็นเกะกะจนเดินเข้าไปไม่ได้ (เขาไม่ให้เข้าอยู่แล้ว) คุณแสงชี้ให้ดูมุมทางขวามือที่ไม่ไกลนัก บอกว่าพวกเขาขุดมงกุฎทองคำได้ตรงจุดนี้แหละ อาตมาจึงถ่ายรูปพื้นดินเปล่า ๆ เอาไว้ด้วย...

[สุธรรม]

นักประวัติศาสตร์เขาว่าพระองค์ทุ่มเทสร้างปราสาทจน "ทรงพระเจ๊ง" จริงหรือไม่ ?

“มงกุฎทองคำเป็นเพียงหนึ่งในของมีค่าที่ข้าพเจ้าถวายเป็นพุทธบูชา เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่พระมารดา ความจริงมีเครื่องทองอีกหลายร้อยกิโลกรัม เพชรพลอย ไข่มุกและผ้าไหมอีกเป็นจำนวนมาก” จอมคนแห่งกัมโพชในฐานะ “ผู้เชี่ยวชาญเรื่องปราสาทตาพรหม” เอ่ยโอษฐ์ขึ้น ถ้าไม่พูดอาตมาก็ลืมไปแล้วว่ามีพ่อเจ้าประคุณมาด้วย...

“นักประวัติศาสตร์เขมรเขาว่า เป็นเพราะพระองค์ใช้จ่ายในการสร้างปราสาทนี้อย่างฟุ่มเฟือย จึงทำให้อาณาจักรขอมต้องล่มสลายในเวลาต่อมา ไม่ทราบว่าเป็นความจริงหรือไม่ ?”

[สุธรรม]

ที่ "ทะเลาะกับผี" ก็ทะเลาะไป ที่ถ่ายรูปก็ถ่ายไป

อดีตมหาราชแห่งกัมโพชยักพระอังสา “ภาษิตจีนเขาว่า เอาจิตใจคนต่ำช้ามาประเมินวิญญูชน ตนเองกำลังใจไม่ถึง ไม่กล้าทุ่มเททำบุญกุศล กลับมาสันนิษฐานส่งเดช ทุกอย่างต้องก้าวไปสู่ความเสื่อม ถึงข้าพเจ้าไม่สร้างปราสาทหลังนี้ อาณาจักรกัมโพชก็ต้องเสื่อมสลายอยู่ดี..”

ทุกคนปล่อยให้อาตมา “ทะเลาะกับผี” ไปคนเดียว ฉวยโอกาสนั่งพัก ร้องขอน้ำดื่มที่คุณปัญญาหิ้วมาด้วย บางคนก็ถ่ายรูปกับเศษซากปรักหักพัง อาตมาหันมาถ่ายรูปหมู่ให้พี่วิไล น้องเล็ก ลูกปุ๊กและคุณอารี แล้วนั่งเป็นแบบให้แม่ป๋อมถ่ายบ้าง...

[สุธรรม]

ถึงจะจัดเรียงกลับมาเป็นระเบียงได้เหมือนเดิม แต่รูปก็หมดไปแล้ว

ได้ยินเสียง “แคว้กๆ” คุ้นหูดังลั่นมาตั้งนาน พยายามมองหาเจ้าของเสียงก็ไม่เห็น จน “ผี” ต้องชี้ให้ดู ฮ่วย..มิน่าว่าเสียงคุ้นหูนัก ที่แท้ก็นกแก้วโม่งทั้งฝูง ตัวสีเขียวกลมกลืนกับยอดไม้ ถ้าไม่ขยับก็ยากที่จะมองเห็น สมัยที่อยู่ชายแดนตาพระยา อาตมาเคยเห็นจับฝูงกันเป็นพัน ๆ ตัว บินพร้อม ๆ กันเป็นแพดูมืดฟ้ามัวดิน ไม่รู้ว่าตอนนี้ยังจะพอมีเหลืออยู่หรือเปล่า ?

มัคคุเทศก์ประจำคณะปล่อยให้พวกเราพักเหนื่อยพอสมควร แล้วพาเดินเลาะไปตามระเบียงที่ซ่อมเสร็จแล้ว แม้จะดูสวยสมบูรณ์แข็งแรง แต่รูปตามผนังโดนสกัดทิ้งหมด เหลือเพียงเค้าอยู่ราง ๆ เท่านั้น พลางอธิบายว่า เมื่อกษัตริย์พระองค์ใหม่ขึ้นครองราชย์ ถ้านับถือคนละศาสนา ก็มักจะมีผู้คอยเอาใจ ด้วยการทำลายรูปเคารพนอกศาสนาเสียหมด บางพระองค์ก็สั่งการให้ทำลายเองเลย ปราสาทตาพรหมเป็นปราสาทที่มีร่องรอยของการทำลายมากที่สุด ระเบียงนี้กว่าจะเรียงหินขึ้นมาจนสมบูรณ์อย่างนี้ได้ ใช้เวลาอยู่ตั้งหลายปี...

[สุธรรม]

ให้ถ่ายรูปข้างล่างเท่านั้น ห้ามปีน..!

เท่ากับว่าตอนนี้พวกเรามาอยู่ตรงชายขอบของพื้นที่ทำงาน มีป้ายภาษาอังกฤษเล็ก ๆ ปักไว้ว่า NO ENTER:WORK AREA จึงได้แต่ถ่ายรูปกันอยู่ตรงระเบียง พอนักท่องเที่ยวฝรั่งมารวมตัวกันมากขึ้น คุณแสงก็พาพวกเรา “ถอนตัว” เดินมาตรงมุมยอดฮิตอีกมุมหนึ่ง ที่มีต้นสะปุง ปล่อยรากเส้นใหญ่เลื้อยขดเป็นพญานาคลงมา เพื่อให้ถ่ายรูปกันที่นี่ อาตมาถ่ายรูปนั่งร้านเหล็กที่เขาค้ำยันเพื่อรับน้ำหนักต้นสะปุงแล้ว จึงเห็นป้าย DO NOT CLIMB แสดงว่ามีคนปีนกันบ่อยแน่ ๆ ถึงต้องมีป้ายห้ามไว้อย่างนี้...

ลงจากเวทีถ่ายรูปแล้ว พวกเราเดินไปตามสะพานไม้ อาตมาเห็นต้นไม้ใหญ่หลายต้น ที่มีรากค้ำยันสูงลิบ จึงลงจากสะพานไม้ไปถ่ายรูป ทำเอาทุกคนตามลงมากันหมด ทางด้านนี้มีนักท่องเที่ยวน้อย เพราะพวกเขาไม่ค่อย “ออกนอกลู่นอกทาง” กัน อาตมาเข้าไปยืนในระหว่างพูรากที่สูงท่วมหัว แล้วส่งกล้องให้แม่ป๋อมช่วยถ่ายรูป แต่ป้ามอยชิงใช้ Iphone ถ่ายไปก่อนแล้ว...

[สุธรรม]

พวก "นอกคอก" มักจะได้รูปที่คนอื่นไม่ได้เสมอ

คนโน้นขอถ่ายมุมโน้น คนนี้ขอถ่ายมุมนี้ พี่มุกดาลงทุนมุดรูรากไม้ที่มีช่องว่างอยู่ให้ถ่ายรูปด้วย แล้วคุณแสงจัดการถ่ายรูปหมู่ทั้งคณะให้ ซึ่งก็เหมือนเดิมคือ คุณปัญญากับคุณอารีเผ่นอ้าวไปเสียไกล ไม่รู้ว่าว่ากลัวกล้องหรืออย่างไร ?

กลับขึ้นมา “อยู่กับร่องกับรอย” บนสะพานไม้ เดินเลียบกำแพงไปได้ไม่ไกลนัก ก็มีแม่ชี เอ..? ใช่หรือเปล่าหว่า ? เพราะคุณยายเธอโกนหัว ใส่เสื้อแขนยาวสีขาว แต่นุ่งผ้าถุงสีแดงลายพร้อย นั่งเฝ้าช่องทางข้างกำแพง ซึ่งมีพระพุทธรูปนาคปรกเก่า ๆ องค์ไม่ใหญ่นักตั้งอยู่ พอเห็นพวกเรามา ก็กุลีกุจอจุดธูปทั้งกำส่งให้ พลางชักชวนให้ไหว้พระพุทธรูป พี่วิไลหย่อนใบละ ๑,๐๐๐ เรียลลงในถาดใบเล็ก รับธูปมาไหว้พระ อธิษฐานอะไรก็ไม่รู้ ?

[สุธรรม]

คุณยายแม่ชีรวบรัดหาลูกค้าแบบ "ปิดการขาย"

“พี่สาวท่านขอให้กิจการเจริญรุ่งเรือง แต่คงสมหวังยากสักหน่อย เพราะปีหน้าจะเกิดความวุ่นวายขึ้นในประเทศนี้ ประกอบกับมีพวกไร้ฝีมือแต่อยากร่ำรวย เปิดร้านตัดเสื้อผ้าแข่งขันกันมากมาย ทำให้ต้องลดราคาเพื่อแย่งชิงลูกค้ากัน สถานการณ์หนักพอสมควรทีเดียว” อ้าว..ทรงเปลี่ยนจากมัคคุเทศก์มาเป็นหมอดูซะแล้ว หา “เหวย” ได้หลายทางนะนี่..!

อาตมาเองปล่อยวางจนชินเสียแล้ว อย่างที่เคยบอกกับทุกคนไว้ว่า ถ้าไม่ใช่มาล้มทับตีนดิ้นพราด ๆ อยู่ตรงหน้า ทำให้เดินหนีไม่ได้ อาตมาก็ไม่ยุ่งกับกรรมของใครหรอก จึงรับข้อมูลจากโหราจารย์กิตติมศักดิ์ไว้เฉย ๆ พอพี่วิไลไหว้พระเสร็จ ก็พากันเดินตามคุณแสงไปยังมุมยอดฮิตอีกมุมหนึ่ง เป็นมุมที่มีต้นไทรใหญ่ทิ้งรากลงมามากมาย โอบซุ้มประตูข้างล่างเอาไว้...

[สุธรรม]

ปราสาทแห่งนี้เป็นฉากภาพยนตร์มาหลายเรื่องแล้ว

“มุมนี้ดังระดับโลกเลยนะครับ เพราะมีฝรั่งมาถ่ายหนังหลายเรื่อง ทั้ง Tomb Rider และ Indiana Jones” คุณแสงบรรยายขณะที่พวกเราผลัดกันเข้าไปจองมุมเพื่อถ่ายรูป อาตมาที่ไม่ได้ดูหนังมาเกือบ ๓๐ ปีแล้ว จึงไม่รู้ว่า “อินเดียหน้าโจร” นั้น สนุกอย่างไร ?

บริเวณใกล้ ๆ นี้ยังมีมุมที่จัดไว้ถ่ายรูปกับต้นไม้อีกหลายแห่ง พวกเราก็เข้าไปจับจองถ่ายเสียทุกแห่ง ไม่อย่างนั้นเดี๋ยวเขาจะว่ามาไม่ถึง รู้สึกว่าปราสาทตาพรหมนี้ตั้งอกตั้งใจขายต้นไม้เอาจริง ๆ ของที่ทำลายปราสาทแท้ ๆ กลับพลิกวิกฤตเป็นโอกาส เอามาเป็นจุดขายได้อีกด้วย...

[สุธรรม]

หลงยุคมาได้อย่างไรกันพ่อคุณเอ๊ย..!

ถ่ายรูปกันจนไม่มีอะไรจะถ่ายแล้ว มัคคุเทศก์ตัวจริงก็พาพวกเราเดินผ่านเข้าประตูอีกชั้นหนึ่ง พลางบอกว่าตรงนี้มีปริศนาที่คนโบราณทิ้งเอาไว้ให้ พลางชี้ให้ดูภาพสลักที่เสาข้างประตู แล้วถามว่า “มีใครรู้บ้างครับ ว่ารูปนี้เป็นตัวอะไร ?” อาตมาชะโงกเข้าไปดูรูปสลักที่มีนั่งร้านตั้งอยู่ใกล้ ๆ เฮ้ย..กิ้งก่าโบราณมีครีบที่เรียกว่า Stegosaurus นี่หว่า..! สมัยนั้นยังมีอยู่อีกหรือวะ ?!!

“นั่นนะสิครับ เพราะนักโบราณชีวศาสตร์เขาว่าสัตว์ชนิดนี้สูญพันธุ์ไปตั้ง ๖๕ ล้านปีมาแล้ว ปราสาทหลังนี้เพิ่งสร้างขึ้นเมื่อแปดร้อยกว่าปีนี้เอง แล้วช่างสลักไปเอาตัวอย่างรูปนี้มาจากไหน ? เขาเห็นตัวจริงมาหรืออย่างไร ? ยังเป็นปริศนาที่นักวิชาการขบไม่แตกมาจนทุกวันนี้”...

[สุธรรม]

เล่นหัวแบบหนึ่ง ตัวแบบหนึ่ง เหมือนสมัยญี่ปุ่นลอกแบบรถเลย

อาตมาหันไปหา “มัคคุเทศก์เถื่อน” อีกฝ่ายสรวลหึ..หึ..พลางตรัส “หน้าตาเฉย” ว่า “ช่างเขาเห็นกิ้งก่ายักษ์ชนิดนี้มาจริง ๆ..!” เฮ้ย..ถ้าอย่างนั้นก็ต้องเขียนตำรากันใหม่หมดเลยนะ “ไม่ต้องเขียนใหม่ ท่านเองก็รู้ว่าไม่ใช่เรื่องยาก ช่างสลักเขา “เจาะเวลาหาอดีต” ได้ ก็ย่อมต้องเห็นสัตว์ชนิดนี้ได้อยู่แล้ว”...

ฮ่วย..ปริศนาโลกแตกของนักวิชาการ พอเฉลยออกมาแล้วหมดราคาเลย จริงสินะ..บรรดานายช่างต้องทุ่มเทสมาธิอยู่กับงาน ใครที่มี “ของเก่า” มาก่อน พอสมาธิทรงตัว ความเป็นทิพย์ก็เกิดขึ้นเอง อยากจะรู้เห็นอะไรในอดีตหรืออนาคตก็ย่อมได้อยู่แล้ว...

แสดงว่าช่างคนนี้ตั้งใจทิ้งภาพนี้เอาไว้ ให้คนรุ่นหลังปวดกะโหลกเล่น เพราะนอกจากจะสลักให้ลำตัวเป็นเจ้ากิ้งก่าหลังครีบ Stegosaurus แล้ว ยังสลักส่วนหัวเป็น Triceratops ไอ้แรดสามเขาจอมบุกอีกด้วย เล่น two in one แบบนี้ นักโบราณชีวศาสตร์คง “ปวดหมอง” ขนาดหนัก เพราะไม่รู้ว่าจะไปหาโครงกระดูกแบบนี้มาจากไหน ?

[สุธรรม]

นี่ก็เอาพญาครุฑมาทำเป็นพังพานพญานาค

คุณปัญญาส่งน้ำมาให้อาตมาแก้ “ปวดหมอง” โดยที่ไม่รู้ว่าพวกที่ต้อง “ปวดหมอง” นั้นเป็นคนอื่น อาตมาได้คำตอบไปเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ฉันน้ำแล้วคุณแสงพาเดินไปตามซุ้มระเบียงคด ผ่านพระพุทธรูปปางสมาธิแกะสลักจากหินสีดำ ๆ องค์ไม่ใหญ่นัก ทุกคนหยุดไหว้พระแล้วเดินต่อไป สวนทางกับฝรั่งหลายคณะที่เข้ามาทางประตูตะวันตก...

เดินพ้นประตูออกมาก็เป็นลานกว้างบริเวณซุ้มประตูตะวันตก พื้นที่ตรงกลางเป็นรูปพญานาคสลักจากหินยาวเหยียดขนาบสองข้างทางเดิน แต่พังพานพญานาคกลายเป็นรูปนารายณ์ทรงครุฑไปเสียนี่ เพียงแต่ว่าพังพานข้างหนึ่งหักหายไป เหลือแต่ตัวนาคโล้น ๆ ด้านข้างมีแผ่นป้ายนิทรรศการ แสดงภาพก่อนและหลังการบูรณะสะพานนาคนี้เอาไว้ด้วย...

[สุธรรม]

ถ้ามีเวลาน่าจะให้เขาวาดรูปกับตัวปราสาทสักใบ

บริเวณข้างกำแพงที่พวกเราเดินออกมา มีต้นไม้ใหญ่เอนประมาณ ๕๐ องศาทับกำแพงอยู่ต้นหนึ่ง ที่ไม่ไกลเป็นต้นสะปุงใหญ่อีกต้น ซึ่งมีจุดเด่นพิเศษอยู่ที่มีรากโผล่ออกมา ลักษณะเหมือนครกขนาดใหญ่ อาตมาจึงยกเอาป้ายชื่อต้นไม้เสียบไว้ในครกนั้นแล้วถ่ายรูปซะเลย...

บนสะพานไม้ที่เป็นทางเดินช่วงนี้ มีคนเอารูปวาดมาวางขายอยู่ด้วย น่าจะเป็นตัวจิตรกรมาวางขายเอง เพราะเห็นมีสีและพู่กันอยู่ด้วย ฝีมือการวาดทิวทัศน์ไม่เลวเลยทีเดียว แถมยังมีกลองรำมะนาหนังงูเหลือมหลายใบ พร้อมซออู้ ๒ คันกับซอด้วงอีก ๑ คัน แต่ซออู้ของเขากะลามะพร้าวเล็กจนน่าเวทนา ดูแล้วตอนแรกคิดว่าซอด้วงเสียอีก...

[สุธรรม]

ไม่รู้ว่าบ้านพักหรืออาคารของหน่วยราชการ

พวกเราเดินออกมาตามทางเดินที่ตัดตรงผ่านป่า มีอาคารในระหว่างทางอยู่หลังหนึ่ง หน้าตาเหมือนกับบ้านพัก อาจจะเป็นบ้านพักของบรรดาช่างที่มาบูรณะปราสาทก็เป็นได้ พอลงจากสะพานไม้มาบนทางดิน ซึ่งพาตรงไปยังทางออกด้านตะวันตก ก็เจอนักท่องเที่ยวเต็มไปหมด มีทั้งที่เดินออกแบบพวกเรา แต่ส่วนใหญ่แล้วเดินเข้ามากันทั้งนั้น...

เสียงกลองรำมะนาหนังงูเหลือมดังอยู่เป็นระยะ เมื่อเดินเข้าไปใกล้เขาก็ยื่นมาเสนอขายให้ในราคาไม่แพง ถ้าไม่ใช่เอากลับยากแล้วก็น่าซื้ออยู่เหมือนกัน เพราะทางบ้านเราหนังงูเหลือมกลายเป็นของผิดกฎหมายไปเสียแล้ว แต่เมื่อนึกถึงการขนกลับแล้วก็ต้องปฏิเสธไป...